In de ban van bijzondere wolken
vianen • Twee jaar geleden, op 1 juni 2019, had Sander de eerste ontmoeting met het natuurverschijnsel dat in Engels bekendstaat staat als Noctilucent clouds.
"Ik reed ‘s nachts naar huis en zag het fenomeen vanuit de auto in noordelijke richting gebeuren. Het waren overduidelijk geen gewone wolken die door de ondergaande zon verlicht werden. Hier was het al veel te laat voor en de wolken hadden een hele andere vorm. Thuisgekomen ging ik op internet zoeken wat het geweest moest zijn en kwam toen uit bij de lichtende nachtwolken. De volgende dag zag ik het ook voorbij komen in het nieuws. Toch gaaf om zo iets na 38 jaar voor het eerst te zien."
Lichtende nachtwolken zijn een soort wolken die voorkomen op ongeveer 75 tot 85 kilometer hoogte, veel hoger dan gewone wolken, die hooguit zo’n 20 kilometer hoogte bereiken. Sander: "Na zonsondergang weerkaatsen die hoge wolken nog een tijd zonlicht. De gewone wolken, die we meestal zien, steken daar donker bij af en kleuren na zonsondergang eerst rood en vervolgens donkergrijs. De lichtende nachtwolken blijven dan wit, geel-oranje of lichtblauw. De sterren blijven in deze dunne wolken zichtbaar."
Sander: "In mei, juni en juli kan de noordelijke hemel geruime tijd na zonsondergang of voor zonsopkomst een paar uur worden opgelicht door deze wolken met een zilverachtige glans. In deze maanden staat de zon laag onder de noordelijke horizon, waardoor deze wolken als het ware van onderuit door de zon worden verlicht. De wolkenslierten hebben een ribbel- of vezelstructuur. Ze zijn vrij zeldzaam en komen onregelmatig voor: soms zijn ze alleen al in één maand enkele keren te zien, maar menig zomer gaat voorbij zonder deze wolken."
Het ontstaan van deze nachtwolken houdt verband met talrijke uiterst kleine deeltjes in de bovenste lagen van de atmosfeer. Sander: "Dat kan bijvoorbeeld stof zijn afkomstig van meteorieten. Zulke deeltjes alleen zijn echter niet voldoende: ook is waterdamp nodig en zeer lage temperaturen tussen -90 en -145 graden Celsius. Op de deeltjes zet zich dan een laagje ijs af, net als rijp op het aardoppervlak. Door het ijs dat de deeltjes omhult, wordt zonlicht weerkaatst."
Wie de lichtende nachtwolken een tijd observeert zal zien dat de vormen relatief snel veranderen. Sander: "Op de hoogte waar de wolken zich ophouden komen zeer sterke luchtstromingen voor. In horizontale richting stroomt de lucht met snelheden van gemiddeld 150 km/u en soms wel 500 tot 700 kilometer per uur. Daarmee samenhangend doen zich ook sterk dalende en stijgende luchtstromingen voor, waardoor de wolken een bijzonder turbulent aanzien krijgen. De karakteristieke golven en ribbels verdwijnen weer even snel als ze zijn gekomen."