Theater WOII actueel door parallel met coronatijd
‘Als je vrijheid wordt afgenomen, wat dan?'
leerdam • Vorig jaar kon de voorstelling ter gelegenheid van de dodenherdenking niet doorgaan vanwege de corona-uitbraak, maar nu hebben theatermakers Mirjam Gosselink (61) en Tjoerd Zweije (45) er vertrouwen in dat de vijfde en tevens laatste voorstelling in de reeks ‘Erich und Du’ coronabestendig te spelen is voor publiek. De tekstrepetities zijn nu online gedaan. "Dat had een onverwacht bijeffect met een leuke meerwaarde", vertelt Zweije. "Je was niet bezig met ‘hoe sta ik, waar loop ik heen’, maar puur met de tekst. Dat gaf een verdiepingsslag in het tekstbegrip."
Op een gegeven moment waren de regisseurs en vijf acteurs echter wel toe aan een ontmoeting met elkaar. Dat gebeurde in Zweije’s achtertuin. Hij lacht: "Het was bitterkoud", en laat een filmpje zien op zijn mobiel: een donkere tuin verlicht door kerstlampjes en een vuurkorf. ‘Kees laat zich niet leiden door angst’ hoor ik een vrouw zeggen. Dat gaat over Kees Boodt, de Leerdamse dominee van de gereformeerde Hoogstraatkerk, die in het verzet zat en veel anderen daartoe inspireerde. Hij en zijn vrouw Richtje spelen een belangrijke rol in de voorstelling, zegt Zweije. "Hun verhaal is nog steeds van betekenis, en ik hoop dat alle pijn en ontbering die Kees in het kamp, en Richtje als jonge weduwe hebben moeten doorstaan, daardoor niet voor niets is geweest."
Innerlijk kompas
Gosselink vertelt: "In coronatijd gaat het in vergelijking met de oorlog, niet over leven en dood. Het woord corona komt dan ook niet in het stuk voor. Maar er is wel een link te leggen. Zo wordt er nu bijvoorbeeld gesproken over mogelijke buitensluiting, als je niet gevaccineerd wilt worden. De voorstelling gaat over keuzes maken, want als je vrijheid wordt afgenomen, wat doe je dan. Laat je je leiden door je eigen innerlijk kompas of geef je toe aan de groepsdruk?"
Dominee Boodt riep op tot verzet, zegt Zweije. "Gelovigen worstelen dan met Romeinen 13, waar staat dat de overheid gehoorzaamd dient te worden. Denk aan Urk en Krimpen, waar datzelfde dilemma recent speelde." Hij concludeert: "Die parallellen trekken het stuk naar de actualiteit." De ongemakkelijkheid van morele dilemma’s wanneer de vrijheid in het geding is, wordt ook verbeeld in het decor. "Er gaat aan poten gezaagd worden", zegt Gosselink. "Letterlijk en figuurlijk. Op een scheve stoel zitten, dat dwingt tot evenwicht zoeken. Zo willen we het toneelbeeld ook laten spreken."
Levensopdracht
Slechts vier van de ongeveer dertig personen die in de voorstelling tot leven worden gewekt, staan op het oorlogsmonument in Leerdam. De theatermakers willen in deze laatste editie ook verhalen vertellen die nog meer toevoegen, over personen die op een andere manier belangrijk zijn geweest voor Leerdam in de Tweede Wereldoorlog. Een ervan gaat over een joodse jongen die onderdook bij een Leerdamse familie.
"Zijn ouders hielden hem en zijn zus uit handen van de Duitsers, terwijl ze zelf op transport werden gesteld naar Duitsland en daar werden vermoord", vertelt Zweije. "De vader schreef een brief, die deze jongen ontving op zijn achttiende verjaardag via een vriend van zijn ouders. De brief is in ons bezit, en het verhaal mogen we vertellen." Gosselink vult aan: "De vader gaf hem als levensopdracht mee ‘zaai geen haat tegen de vijand, en laat je niet door ras- of geloofsovertuiging leiden bij het vinden van een meisje, want daardoor leven we nu in zoveel ellende’."
Op 4 mei zijn er twee besloten voorstellingen in de Hoogstraatkerk. De avondvoorstelling wordt live gestreamd. Extra uitvoeringen op 3, 4 en 5 juni, met maximum vijftig toeschouwers. Kaartjes kunnen worden gereserveerd vanaf 19 april via:
Levien Vermeer