Status Werelderfgoed is mooi, maar schept ook verplichtingen
In hetzelfde lijstje als de Acropolis
regio • Het besluit van de UNESCO viel vorige week maandag. "We zijn bijna tien jaar bezig geweest met de voorbereiding, maar toch was het nog een aangename verrassing", zegt Arjen Simons, rentmeester van Brabants Landschap, eigenaar van Fort Bakkerskil, Fort Altena en Fort Giessen.
"De aanwijzing benadrukt het grote belang van dit unieke erfgoed. Brabants Landschap is blij met deze status, omdat dit zal helpen de waterlinie goed te beschermen. Dat blijft erg belangrijk, omdat het linielandschap door diverse ruimtelijke ontwikkelingen onder druk staat."
Brabants Landschap heeft de afgelopen jaren haar forten met steun van de provincie Noord-Brabant, Europa en de Nationale Postcodeloterij kunnen restaureren en herbestemmen. Fort Altena heeft een horecafunctie gekregen en is een Natuurpoort voor de regio. Fort Bakkerskil, gelegen aan de rand van de Biesbosch, is een bed and breakfast. In tegenstelling tot de militaire manschappen slaap je er nu in luxe. Fort Giessen doet dienst als educatiefort. "Met deze invulling dragen de forten elk op een eigen manier bij aan beleving van het linielandschap in de gemeente Altena. Tussen de forten ligt het linielandschap, met het liniepad (een wandelroute, red.) en een bijzondere koepelkazemat, die dienst doet als uitkijkpunt."
96 forten
De Hollandse Waterlinies omvatten de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Samen vormen ze een verdedigingssysteem dat zich over 220 kilometer uitstrekt. Het systeem, gebouwd tussen 1815 en 1940, bestaat uit een netwerk van 96 forten in een groen lint van 1 tot 5 kilometer breed, dat verder ongeveer 1000 betonnen werken omvat. Zoals bunkers, kazematten en groepsschuilplaatsen, negen inundatiekommen en een ingenieus watermanagement met ruim 100 militaire sluizen en kanalen. Nergens ter wereld vind je een waterverdedigingslinie van deze omvang, in een zo goed bewaarde toestand.
Sinds 2014 hebben de waterlinie-provincies Noord-Holland, Utrecht, Gelderland en Noord-Brabant in het Pact van Altena vastgelegd samen de nominatie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie voor te bereiden. De Linieprovincies (Noord-Holland, Utrecht, Gelderland en Brabant) en het Rijk zijn zeer verheugd met dit besluit. "Het totale verhaal van de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie: verdediging van het land met water als bondgenoot, is nu internationaal erkend als uniek en onvervangbaar", bericht de website Forten.nl. Eigenlijk had de nominatie al veel eerder geregeld kunnen zijn. Een belangrijke adviserende commissie van de UNESCO adviseerde in 2017 namelijk om de Nieuwe Hollandse Waterlinie samen te voegen met de Stelling van Amsterdam, die al sinds 1996 op de Werelderfgoedlijst stond vermeld. Pas in januari 2019 kon het dossier door de bestuurders worden ingediend bij de UNESCO. Door de corona werd het besluit daarna nog een jaar uitgesteld. Het dreigde dit jaar opnieuw nog even mis te lopen met de aanwijzing, omdat dezelfde adviescommissie (ICOMOS) deze zomer nog met allerlei bedenkingen op de proppen kwam en adviseerde om het besluit tot aanwijzing van Werelderfgoed nog even uit te stellen. De commissieleden waren niet helemaal gerust dat het lange lint behouden in zijn oorspronkelijke staat behouden kon blijven. De betrokken overheden hebben de commissie proberen te overtuigen dat behoud juist één van de pijlers is van het beleid. De vrees van de commissie is niet helemaal ongegrond. Met name in het verstedelijkte Utrechtse gebied staat het stelsel onder druk. In het Land van Heusden en Altena is dat minder het geval. "Groot voordeel is dat het landschap hier nog goed te lezen is", zegt Arjen Simons. "Maar zo'n beschermde status brengt wel verplichtingen met zich mee. En je kunt zo'n status van Werelderfgoed ook zomaar weer kwijtraken. Kijk maar wat er met Liverpool is gebeurd."
Dick Aanen