Nieuw oorlogsboek over luchtaanval op Papendrecht verschijnt in december

29 september 2021, 08:35 Algemeen

PAPENDRECHT • Naar verwachting komt in december van dit jaar Deel II uit van de ‘Kroniek van de luchtoorlog boven de Alblasserwaard en Eiland van Dordrecht’, geschreven door Papendrechter Pieter van Wijngaarden. Dit deel beschrijft de luchtaanval op Papendrecht op 6 oktober 1940.

Op zondag 6 oktober 1940 was het de eerste keer dat de inwoners van Papendrecht een luchtaanval meemaakten op het eigen dorp. En het zou ook niet bij een keer blijven. Men wist wel van de Duitse luchtaanvallen op Alblasserdam, Bleskensgraaf, Sliedrecht en uiteraard Rotterdam, dit had men allemaal van een afstand waar kunnen nemen.

De ochtend begon heel somber. Het was zwaar bewolkt, dertien graden en het regende zo nu en dan; de zon liet zich niet zien. Sommige mensen gingen ’s morgens naar de kerk maar in ieder geval rond de klok van twaalf, waren de meeste wel thuis en bespraken met elkaar de eerste oorlogsmaanden en de gevolgen hiervan voor hun dagelijks leven.

Vliegtuigen gereed maken
In Engeland intussen, was het op een vliegbasis van het Royal Air Force Bomber Command, een drukte van belang. Ondanks dat het zondag was, werd er hard gesleuteld aan de vliegtuigen van het type Bristol Blenheim Mk.IV, om deze gereed te krijgen voor een bombardementsvlucht naar Nederland. De boordwapens werden schoongemaakt, windscreens gereinigd en er werden groen geschilderde bommen in de toestellen geladen. Twee soorten werden meegenomen: vier stuks van het type ‘G.P. 250-lb’, dit projectiel was 71 centimeter lang en woog ruim 112 kilogram en een zestigtal kleine brandbommen.

De Blenheim Mk.IV was een tweemotorige lichte bommenwerper die geproduceerd werd door de Britse vliegtuigfabrikant Bristol Aeroplane Company. Daarnaast werd het toestel ook door de fabrikant Fairchild in Canada geproduceerd voor de Canadese luchtmacht.

Aan boord van de Blenheim bevonden zich drie bemanningsleden, veelal allemaal in de rang van sergeant: de navigator/bommenrichter, radiotelegrafist en piloot. Soms was de piloot een zogenoemde ‘P/O’, een Pilot Officer.

Klokslag tien uur
Om klokslag tien uur in de ochtend, stegen er 21 Blenheims op van de vliegbasis voor een verkenningsmissie langs de Nederlandse, Belgische en Franse kust. De missie begon bij Den Helder, vervolgens via IJmuiden naar Rotterdam, en dan verder tot aan het Franse Boulogne. Door het slechte weer moesten er al gauw vijf toestellen afhaken en keerden terug naar hun basis in Engeland. Zestien gingen er echter door, met ieder een eigen separate opdracht in het gebied.

Eén toestel had opdracht schepen in de wateren rondom Dordrecht aan te vallen.

Ter hoogte van Hoek van Holland werd Nederland binnengevlogen. Op masthoogte vloog men over de Nieuwe Waterweg en Nieuwe Maas naar Rotterdam; vervolgens werd bij Kinderdijk rechts aangehouden en volgde men de Noord richting Dordrecht. Al snel kwam de Alblasserdamse brug in zicht en de bemanning besloot eronder door te vliegen. Er overheen was te gevaarlijk want de luchtafweerpost van een brug, bevond zich meestal in een houtenkist op de bogen van de brug en dan zou het een soort prijsschieten worden. Ze zagen nog net dat een aantal Alblasserdammers vanaf de wal naar hun zwaaide voordat ze zeer laag vliegend onder het wegdek van de brug doorvlogen. De Blenheim, met haar twee 950 pk motoren naderde nu met zo’n 350 kilometer per uur de rivierendriehoek Oude Maas, Noord en Merwede. Tot nu aan toe, hadden ze geen last ondervonden van luchtafweergeschut, maar nu hoorden ze toch duidelijk het getik van klein kalibermunitie, pistool- en geweerkogels, tegen de romp van het vliegtuig slaan. De navigator die in de verte Dordrecht zag liggen hoorde dit ook, en schreeuwde tegen de piloot ‘Pull Up, Pull Up!’

Steile klim
Bijna loodrecht omhoog ging het, en toen de snelheid door de steile klim uit het toestel tot de minimumsnelheid was teruggelopen, liet de piloot de Blenheim over één vleugel wegvallen en dook stijl naar beneden, richting een aantal rijnaken. Daar werden aken bestookt met de 7,7-mm mitrailleur in de vleugel van de Blenheim. De bommenrichter liet tegelijkertijd twee G.P. 250-lb bommen vallen, maar deze troffen geen doel, maar zorgden wel voor spectaculaire waterzuilen van enkele tientallen meters hoog. De volgende twee bommen kwamen op het Pontonniersterrein terecht zonder ook maar iets te raken.

Op de kerktoren in de Kerkbuurt, zaten enkele leden van de Kijk- en Luisterdienst. Zij gingen in dekking maar noteerden nog wel de tijd van de actie: 12.40 uur. Deze tijd werd ook genoteerd op de uitkijkpost van de kerktoren in Gorinchem. Vijf minuten later mengde zich ook het luchtafweer vanaf de Zwijndrechtse brug in de strijd, maar zij raakten niets.

De navigator ontdekte bij Aviolanda een witte driemotorige vliegboot op de werf die voorzien was van Rode Kruis-emblemen. Omdat er geen bommen meer waren schoten zij er met de mitrailleurs vanuit de midden koepel op, maar er gebeurde niets; waarschijnlijk omdat er nog geen brandstof in de Dornier-vliegboot zat.

Gerichte actie
De aanval op de schepen was een gerichte actie tegen de rijnaken die bij scheepswerf ‘De Biesbosch’ ontkopt werden om te dienen als landingsboot voor de Duitse operatie ‘Seelöwe’, de aanval op Engeland. Tientallen van deze rijnaken lagen te wachten tot zij hiervoor klaar gemaakt werden door ‘De Biesbosch’. Ook bij Aviolanda lagen er een aantal, waar vliegtuigmotoren op werden bevestigd zodat de rijnaak of landingsboot, op eigen kracht kon varen.

Tijdens de luchtaanval raakte gelukkig niemand gewond maar er sneuvelden wel veel ruiten, onder andere in de burgemeesterswoning aan de Veerdam. Burgemeester Van Rees had als hoofd van de Luchtbeschermingsdienst bevolen dat gedurende de gehele dag het Eiland afgesloten zou blijven. Uiteraard werd ook de pontdienst gestaakt. Er kwam één Duitser om het leven, Feldwebel Hans Zickuhr.

De Blenheim vloog na de actie op kruishoogte weer richting kust en landde twee uur later weer veilig en wel op zijn thuisbasis in Engeland.

Deel II uit van de ‘Kroniek van de luchtoorlog boven de Alblasserwaard en Eiland van Dordrecht’ komt naar verwachting in december uit. Omdat er net als bij Deel I grote belangstelling is voor deze boeken kan men nu vast dit deel reserveren via de e-mail: elviravanwijngaarden@gmail.com of telefonisch: 06-25033699. De boeken kunnen ook besteld worden via de boekhandel.