Veteranen vertellen hun verhaal
Oorlog, vrede en verwerking
vijfheerenlanden • Het eerste exemplaar werd door burgemeester Sjors Fröhlich uitgereikt aan veteraan Jan Bruning en Jan Pieter Lokker, voormalig waarnemend burgemeester van de gemeente Vijfheerenlanden.
Voor het boek zijn 33 veteranen uit Vijfheerenlanden geïnterviewd. Zij streden in Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea en waren actie tijdens vredesmissies in Libanon, Bosnië, Afghanistan en Mali. Lokker -afgestudeerd historicus- schreef een uitgebreide inleiding over deze oorlogen en vredesmissies. ""De verhalen van onze veteranen kunnen we beschouwen als authentieke getuigenissen van een deel van onze militaire geschiedenis", zegt hij in de inleiding van het boek. "Het is heel belangrijk dat niet alleen het grote verhaal, maar ook het kleine verhaal verteld wordt."
Het boek geeft een prachtig beeld van de omstandigheden waar de veteranen in de diverse oorlogen en vredesmissies mee te maken kregen. Piet Geluk (geb. 1926) was in 1948 als sergeant gestationeerd in Nederlands-Indië. Hij werd gestationeerd in Madjun, op Oost-Java. Hij moest vaak patrouille lopen in het pikkedonker. 'Vertrouwden we het niet dan moesten de ploppers mee met ons en werden ze vastgezet en verhoord. Als iemand een beetje te vertrouwen was, werd hij na afloop van tijd weer losgelaten." Frans van den Berg (geb. 1927) was als soldaat gelegerd op Sumatra: "Als we de kampongs op kwamen, waren die meestal geheel verlaten. De bevolking had ons al lang bespied en gehoord en waren de bossen in gevlucht. Ze kwamen wel 's nachts, met scherpe bamboesperen, klewangs of met geweren. Je moest dus altijd alert zijn."
Jan Bruning was in 1979 tot 1980 gelegerd in het Midden-Oosten (Golanhoogte). Hij was één van de VN-waarnemers die moest controleren of de demarcatiezone tussen Syrië en Israël werd gehandhaafd. Schaapherders hadden totaal geen boodschap aan die demarcatiezones. "Die banjerden gewoon met hun kudde over die lijnen van witte keien heen." Ook veel jongere veteranen waren namens de Nederlandse regering actief tijdens VN-vredesmissies. Niet iedereen doorstond die tijd ongeschonden. Marinier Mark Boss (geboren 1986) hield een posttraumatisch stresssyndroom over aan de opbouwmissie in Pol-e Chomri, in het noorden van Afghanistan. Na terugkeer moest hij knokken voor erkenning en had hij de hulp nodig van een psycholoog. Ondanks de bittere nasmaak van de tijd in Afghanistan was het per saldo doet wat hij heeft gedaan. "Ik kijk trots terug op een periode waarin ik me heb ingezet om de wereld een stukje beter te maken."
Trots
De veteranen hebben volgens Lokker alle reden om trots te zijn. "Al kent Nederland een rijke militaire historie, een rijke militaire traditie kent zij niet. Echter, trots mag geen plaatsmaken voor schaamte, eerbetoon en respect mogen niet wijken voor verguizing. Ook daarom zijn deze verhalen belangrijk, omdat zij gaan over mensen die hun leven hebben geriskeerd voor dat van anderen en geloofden in de idealen van democratie, zelfbeschikking en recht.
'Belangrijk dat niet alleen het grote, maar ook het kleine verhaal verteld wordt'
Oud-marinier Jan Bruning is de initiatiefnemer voor het boek. Hij was ook de coördinator en deed de eindredactie. Journalist/ tekstschrijver Astrid Pel en aalmoezenier b.d. Eric van Rosmalen namen de interviews voor hun rekening. De prachtige portretten van de veteranen zijn gemaakt door fotograaf Hennie Marks. Vormgeving en druk zijn verzorgd door Vincent Zandkuijl van GoDutchDesign.
'Koude rillingen'
Burgemeester Sjors Fröhlich zegt in het Voorwoord dat hij soms koude rillingen kreeg bij het lezen van de interviews en het bekijken van de foto’s. “Ik denk dat weinig mensen zich kunnen voorstellen wat deze veteranen hebben meegemaakt. En dat het niet stopt als je weer terug bent in Nederland.”
De gesprekken waren zeer emotioneel voor hem. “Veel verhalen waren nog nooit verteld, zelfs niet aan de eigen kinderen. Ik hoop dat dit boek bijdraagt aan meer bekendheid en waardering voor de veteranen.”
De bekende Vianees Arie Kooijman verleende woensdag zijn medewerking met drie oude oorlogsvoertuigen. Daarmee werden de boeken bezorgd bij de ongeveer 250 veteranen in de gemeente.
Het boek had eigenlijk moeten verschijnen tijdens de bevrijdingsfeesten begin mei dit jaar, maar werd uitgesteld vanwege de coronacrisis. De vertraagde uitgave van het boek heeft wel tot gevolg dat inmiddels vijf geïnterviewde veteranen zijn overleden. Hun verhalen zijn na overleg met de familie toch gewoon opgenomen in het boek. Voor hen werd donderdag een minuut stilte in acht genomen.