Onderzoek naar doodsoorzaak jonge mannen
Nog veel vragen bij massagraf Vianen
vijfheerenlanden • Hoe zijn ze om het leven gekomen? Bij gevechtshandelingen of op een andere manier? En hoe oud zijn de gevonden skeletten?
Hoe het ook zij: de ‘toevallige’ vondst van zoveel gave skeletten op één plek is heel uniek. De vindlocatie bij Vianen omvat een terrein van 10 bij 3 meter. Vrijdag was er een kijkdag voor de media. Laarzen waren in de dikke en zuigende kleilaag geen overbodige luxe. En dan nog was het lastig manoeuvreren op en rond het terrein waar de botresten laagje voor laagje worden onderzocht.
Het mogen aanschouwen van zoveel skeletten blijft een indrukwekkend gezicht. De botten en schedels liggen er nog steeds zoals ze eeuwen geleden zijn neergelegd: vermoedelijk twee lichamen in één kist en destijds gewikkeld in doeken. De kisten zijn in drie lagen opgestapeld. Momenteel worden alle botresten door bureau Steekproef zorgvuldig blootgelegd, gefotografeerd en gedocumenteerd. Archeologen leggen de vindplaats met schepjes en mesjes zorgvuldig bloot.
Botmateriaal
Ook fysisch-antropoloog April Pijpelink is onder de indruk van deze bijzondere vondst. Zij is gespecialiseerd in menselijk botmateriaal en heeft al kunnen vaststellen dat het voornamelijk gaat om jongens in de tienerleeftijd. “Dat kunnen we zien omdat de gewrichtsuiteinden nog niet zijn volgroeid. Maar er is ook een andere aanwijzing. De gebitten van de jongens zijn nog bijzonder gaaf, zonder onvolkomenheden.”
Het lijkt erop dat de jongemannen om het leven zijn gekomen als gevolg van (extreem) geweld. Bij één van de skeletten is het heiligbeen doorgehakt en bij een ander skelet is met een slag de bovenkant van het schedeldak afgeslagen.
In de geschiedenis van Vianen en omstreken zijn twee en mogelijk drie veldslagen bekend die in verband gebracht kunnen worden met het massagraf: een veldslag tijdens de Stichtse oorlogen (1481-1483) of een slag of belegering tijdens of net voorafgaande aan de Tachtigjarige oorlog (1568-1648). De Spanjaarden hebben Vianen in 1567 ingenomen. Als deze jongens toen zijn gevallen dan is er dus formeel sprake van slachtoffers die net aan het begin van de Tachtigjarige oorlog zijn gevallen. De afwezigheid van voorwerpen maakt het vooralsnog lastig om meer dan deze theorieën te koppelen aan de vondst.
Historicus Sander Wassink heeft veel onderzoek gedaan naar deze periode. Hij acht het inderdaad zeer aannemelijk dat de jongens zijn gesneuveld in de lente van 1567. Vianen werd toen belegerd door de Spaanse troepen. Hendrik van Brederode, de heer van Vianen en bewoner van kasteel Batestein, was een verzetsstrijder tegen de Spanjaarden. Een jaar eerder had hij met een stel andere edelen een smeekschrift aangeboden aan landvoogdes Margaretha van Parma. Begin 1567 trachtte hij zich met een huurlegertje van jonge mannen meester te maken van Utrecht en Amsterdam. “We weten in elk geval dat er op 7 april 1567 felle gevechten hebben plaatsgevonden in Meerkerk en Hagestein.”
Volgens Wassink hebben de Spanjaarden ook in 1576 flink huisgehouden op diverse plekken langs de Lek, ook in Vianen. Gezien het feit dat er alleen jonge mannen zijn gevonden, wordt een epidemie als doodsoorzaak uitgesloten. “We weten nog weinig en het is allemaal nog op basis van vermoedens”, zegt archeoloog Hans Veenstra van archeologisch bureau De Steekproef. “Het gaat nog zeker twee jaar duren voordat we volledige duidelijkheid hebben. Er zal nog uitgebreid archiefonderzoek worden gedaan. We hopen dat we de skeletten kunnen dateren aan de hand van de C14-methode.”
Diverse persmedia kwamen vrijdag een kijkje nemen bij het massagraf. Ook het NOS Journaal maakte een item over het onderwerp. Studente Elisa van der Vlist maakte voor Het Kontakt een reportage bij het massagraf in Vianen. Deze is te zien op de website van deze krant.