Libris-nominatie voor boek van journalist Enny de Bruijn
Lof voor De hoeve en het hart
herwijnen • Het boek De hoeve en het hart van Enny de Bruijn is genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs. Ze reconstrueert via de briefwisseling van de Herwijnse boer Arien van Rijckhuijsen (1671-1750) met zijn in Leiden wonende zoon Gijsbert het leven van de Tielerwaard-bewoners in de Gouden Eeuw.
"De gedachten van boeren uit vroege eeuwen zijn maar al te vaak in de wind verwaaid", schrijft uitgever Promotheus. "Ze hebben meestal geen sporen nagelaten in boeken of brieven." De brieven van Arien zijn daarop een 'zeldzame uitzondering.' Er zijn maar liefst 180 brieven bewaard gebleven. "Dankzij hun verhalen kunnen we een blik werpen in een onbekende plattelandscultuur, die altijd in de schaduw heeft gestaan van de veel bekendere, Hollandse en stedelijke cultuur uit de geschiedenisboeken."
'Lezen en schrijven'
"Dit boek wil vertellen hoe ze dijken hebben onderhouden en paarden hebben gefokt", schrijft Enny de Bruijn in het inleidende hoofdstuk. "hoe ze lezen en schrijven en rekenen hebben geleerd, het kerkelijke leven hebben georganiseerd en hun geloof hebben beleefd, hoe ze huwelijken hebben gesloten, handel hebben gedreven, conflicten hebben opgelost, verhalen hebben verteld, kinderen hebben opgevoed en voor armen, ouderen en zieken hebben gezorgd. Maar vooral: waarom ze al die dingen hebben gedaan zoals ze deden."
Arien en Gijsbert waren beiden geïnteresseerd in hun familiestamboom. Daardoor komen we veel te weten over de betovergrootvader van Arien, die wellicht aan het begin van de Opstand (rond 1570) vanuit Spanje naar Nederland zou zijn gevlucht. Enny de Bruijn probeert de observaties van de briefschrijver te staven aan andere bronnen en zet af en toe de nodige vraagtekens bij zijn bevindingen. Het verleden werd vaak opgeklopt: iets van alle tijden
De brieven van Arien van Rijckhuijsen bieden volgens Enny de Bruijn een glimp van de binnenwereld van het boerenbestaan. "Waarbij zichtbaar wordt welke opvattingen hij koestert, wat hij belangrijk, goed of mooi vindt, welke verhalen over zijn familie hij aan volgende generaties wil doorvertellen. Hij is een boer zoals veel andere boeren, maar hij onderscheidt zich niet alleen door zijn liefde voor verhalen, maar ook door zijn openheid en nieuwsgierigheid, zijn hang naar nieuwigheden."
Lof
Het boek kreeg het afgelopen jaar veel lovende recensies. Volgens NRC Handelsblad-recensent René van Stipriaan lag een boek over het leven van deze Herwijnse boer Arien van Rijckhuijsen eigenlijk helemaal niet voor de hand, vooral gezien het zoetsappige leventje wat hij leidde. Maar wat De Bruijn met de documenten doet is volgens hem adembenemend. "Eén grote ode aan het bekloppen van kleine feitjes tot er leven inkomt. Ze levert trage, aandachtige geschiedschrijving van de beste soort."
Ook Tjerk de Reus van het Friesch Dagblad is lovend. "De hoeve en het hart is een bijzonder boek, dat veel lezers verdient. Het is geschiedschrijving als vorm van medemenselijkheid, zelfs als uiting van naastenliefde. Het brengt mensen uit vervlogen tijden dichterbij, in hun wel en wee, in hun moeizame bestaan, met hun interesses, vreugde en hoop."
Naast het boek van Enny de Bruijn zijn vier andere schrijvers genomineerd: Mar Oomen ('Missievaders. Een familiegeschiedenis van katholieke wereldverbeteraars'), Pieter van Os ('Liever dier dan mens'), Angelie Sens (’De kolonieman, Johannes van den Bosch 1780-1844 - volksverheffer in naam van de koning’) en Eva Vriend (’Eens ging de zee hier tekeer. Het verhaal van de Zuiderzee en haar kustbewoners’). De Libris-prijs wordt zondag 25 oktober uitgereikt door juryvoorzitter Hans de Boer.
De hoeve en het hart (1999) is uitgegeven bij Prometheus en kost 24,99 euro.