Klimaatgezant en lokaal adviseur over klimaatbeleid:
'Iedereen heeft invloed'
Je machteloos voelen tegenover mondiaal klimaatgeweld is begrijpelijk, maar Marcel Beukeboom en Maureen Pesman kijken verder. Ook wereldwijd kunnen we niet zonder lokale burgers en overheden, stellen zij. Beukeboom is klimaatgezant van het Koninkrijk der Nederlanden, Pesman is strategisch adviseur klimaatadaptatie en bodemdaling in Molenlanden.
Beukeboom was aanwezig bij alle grote klimaatconferenties in de afgelopen jaren, van de klimaattop in Marrakech (2016) tot de top in Madrid vorig jaar. “Mijn taak is vooral: het meekrijgen van een grotere groep. Er komen 20.000 tot 30.000 mensen naar zo’n top, slechts een beperkt groepje zit aan de vergadertafel. Daaromheen heb je een soort huishoudbeurs waar invloedrijke mensen komen.”
Zuiniger worden
Pesman werkt mee aan de adaptatiestrategie Alblasserwaard-Vijfheerenlanden en probeert de thema’s klimaat en bodemdaling te verankeren in Molenlands beleid. “Ik denk dat je als gemeente duurzame initiatieven moet stimuleren”, zegt ze. "Er gebeurt al veel, maar ik vind dat hier meer mogelijkheden voor moeten komen. Vooral als meerdere partijen samenwerken kan er een bureaucratische molen ontstaan, dat moeten we zoveel mogelijk voorkomen.” Ook Beukeboom zou graag zien dat het allemaal sneller gaat. “De coronacrisis zorgt ervoor dat er in de hele wereld ongeveer dezelfde maatregelen genomen zijn.” Hij laat een krachtterm vallen. “Ik had dat gewild op het gebied van het klimaat!” Over wat er moet gebeuren: “We moeten nadenken over de processen en systemen die we hebben opgebouwd. Moeten spullen wel van ver komen? Hebben we ze eigenlijk wel nodig? Zijn er duurzame of circulaire alternatieven? En voor energie geldt: de beste energie is niet gebruikte (of niet opgewekte) energie. We zullen in alle opzichten zuiniger moeten worden.”
Na de top in Parijs in 2015 overheerste optimisme. Landen bleken in staat goede afspraken te maken. Tijdens de conferentie in Marrakech sloeg het om. “Tijdens die top werd Trump gekozen. Een grote schok voor iedereen die daar was. De VS zou met China het voortouw hebben genomen, de EU had een goede ondersteunende rol. Ineens draaide de VS 180 graden, waardoor China in zijn schulp kroop en de EU gedwongen werd in de spotlights te treden. Ik kwam er ontgoocheld vandaan.” Voorafgaand aan de top in Parijs hadden alle landen een plan ingediend waarin ze aangaven hoe ze zouden bijdragen. “Als alle landen zouden doen wat ze hadden opgeschreven, zou de aarde nog bijna 3 graden opwarmen. Dus werd er ook afgesproken dat we onze ambities om de vijf jaar zouden verhogen. Dit zou het jaar moeten zijn waarin we collectief de lat hoger zouden leggen. De Britten zouden in november 2020 het voortouw nemen. Toen kwam corona. De top is uitgesteld met een jaar.”
Wereldwijd tot overeenstemming komen is moeilijk, lokaal is de realiteit al even weerbarstig. Pesman: “Op bewonersavonden hoor ik mensen zeggen: ‘Natuurlijk willen we een groene leefomgeving. Maar we willen wel voor onze deur parkeren.’ Daarbij komt: het is ingewikkeld. Wat kunnen wij doen om de wereld beter te maken? Maar het gaat niet alleen om een mooie wereld, het gaat vooral om je eigen leefomgeving.” Strijdige belangen maken de realisatie van nieuwbouwplannen lastig. “Een ontwikkelaar moet aan nieuwbouw kunnen verdienen. Nu zijn er zoveel eisen dat huizen al snel te duur worden voor starters. We zijn nu bezig met een verkenning: wat kunnen wij doen? Als Molenlanden betaalbare woningen wil laten bouwen, moeten we nagaan hoe ons gebied in elkaar zit. Creëer kansen waar het volhoudbaar is in plaats van op de slechtste grond woningen te bouwen.”
Betaalbaar
'We zullen in alle opzichten zuiniger moeten worden'
Aanpassing aan het klimaat maakt de verschillen tussen arm en rijk extra voelbaar, zowel op lokaal niveau als wereldwijd. Beukeboom: “Ontwikkelingslanden zeggen: we zijn in deze situatie omdat jullie je rijkdom hebben gebouwd op olie en al jullie oerbossen hebben gekapt. Daar zit onrechtvaardigheid. In ons streven naar maximaal 1,5 graden opwarming van de aarde werken we in eerste instantie aan terugdringing van het gebruik van fossiele brandstoffen. Je zit aan tafel met landen wiens bestaan afhangt van verkoop van fossiele brandstoffen. Ik heb bij vergaderingen gezeten waar rijke Arabieren het presteren te zeggen: we willen wel compensatie. Je moet belangen met elkaar in overeenstemming zien te brengen. Klimaatverandering slaat het hardst toe in de armste landen. Ook in Nederland zal het harder aankomen bij mensen met een kleinere beurs. Als het warmer wordt heb je daar bijvoorbeeld meer last van in een slecht geïsoleerd huis. Voor een deel gaat verduurzamen meer geld kosten. Toch moet het betaalbaar zijn, we willen dat iedereen mee kan doen. De overheid heeft de taak om ervoor te zorgen dat de lasten evenredig verdeeld worden, bijvoorbeeld door met btw-tarieven het ene hoger te belasten dan het andere.”
Beukeboom en Pesman zijn het allebei niet eens met burgers die zeggen dat de politiek het klimaatprobleem moet oplossen, omdat we als individu de klimaatverandering niet kunnen stoppen. Beukeboom: “Iedereen heeft invloed. Een Amerikaanse Harvard professor zei: ‘Leaders are our elected followers’. Leiders sturen omdat ze voelen wat er in de samenleving gebeurt. In de G20-landen zien we dat driekwart van die samenlevingen bezorgd is over het klimaat. Een stevige basis dus om in actie te komen.” Pesman knikt. “De bestuurder acteert op beweging vanuit de samenleving, ook op lokaal niveau. Mensen vragen aan bestuurders: wat kunnen jullie hiermee, zodat we kunnen aanknopen bij initiatieven?”
Een langere versie staat op: kontakt.nl.