Alert blijven bij beslissingen burgemeesters in Veiligheidsregio
'Corona legt democratisch tekort bloot'
vijfheerenlanden • De lokale democratie dreigt nu buitenspel te worden, vindt de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. De fractievoorzitters in Vijfheerenlanden zien dat iets genuanceerder.
"Dit is natuurlijk geen gemakkelijke discussie”, zegt D66-fractievoorzitter Klaas de Zwaan. “Enerzijds willen we niet in de situatie belanden waarin parlementen buiten spel worden gezet. Anderzijds vraagt crisisbestrijding om gefundeerde kennis, solidariteit en slagvaardig handelen.” Als een bepaalde maatregel disproportioneel is of niet aansluit bij de lokale omstandigheden, moet de gemeenteraad invloed kunnen uitoefenen bij de Veiligheidsregio, vindt Dico Baars (ChristenUnie). “De mogelijkheden voor de gemeenteraad zijn nu echter beperkt. De gemeenteraad ontvangt bijvoorbeeld alle noodverordeningen steeds ter informatie, maar stelt ze niet officieel vast of heeft er geen inspraak in. De coronacrisis legt dus een democratisch tekort bloot bij gemeenschappelijke regelingen, waar de Veiligheidsregio een voorbeeld van is. Ik kan me daarom goed vinden in de oproep van de Vereniging van Raadsleden, die pleiten voor meer inspraak.” Ook Klaas de Zwaan benadrukt de noodwetten en -verordeningen die nu via het Rijk en de Veiligheidsregio worden gemaakt geen democratische grondslag hebben. In tijden van crisis is het misschien niet zo raar. “De vraag is echter wel: wanneer spreken we precies van een ‘crisis’? En voor wie geldt die crisis - en waar voltrekt deze zich? Omdat de antwoorden op deze vragen niet eenduidig zijn, zijn lokaal maatwerk en transparante besluitvorming voor ons van cruciaal belang.”
Het kan volgens De Zwaan dus zijn dat, omwille van de urgentie, het onmogelijk is om vooraf de goedkeuring van de raad te verkrijgen. “Maar het is altijd zaak dat de raad zorgvuldig wordt geïnformeerd over het hoe en waarom van corona-maatregelen, die verstrekkende gevolgen voor onze inwoners kunnen hebben. Temeer omdat we soms pas achteraf onze controlerende rol kunnen vervullen. Het is daarom van groot belang met elkaar een werkwijze af te spreken waarin heldere communicatie en verantwoording centraal staan.”
Dit alles betekent niet dat onze fractie zich op dit moment buitenspel gezet voelt, benadrukt De Zwaan. “Maar het is wel zaak scherp te blijven. Helaas kunnen we (nog!) niet voorkomen dat COVID-19 onze gezondheid aantast. Maar samen kunnen we er wel voor zorgen dat de bestrijding van het virus niet ten koste gaat van onze democratie."
Kaders en controle
Volgens Hanneke van der Leun (VVD) was de mogelijkheid van de veiligheidsregio tot het instellen van noodmaatregelen voorzien voor heftige maar kortdurende crisissituaties. “Een langdurige crisis zoals nu corona was niet voorzien en het volledig ontbreken van die democratische legitimatie wringt dan.”
Ze vindt dat de raad kaders moet kunnen aangeven en vervolgens daar controle op uit kunnen oefenen. Maar zo benadrukt de VVD-fractievoorzitter: “Daar moet het zich dan ook toe beperken. De raad moet niet in de uitvoering gaan. De coronacrisis duurt wellicht langer, de noodzaak tot snel kunnen reageren op veranderingen is onverminderd. Een verplichting om eerst eventuele maatregelen of aanpassingen voor te leggen aan de raad ter discussie en accorderen werkt daarbij de effectiviteit niet in de hand.”Maar natuurlijk moet de burgemeester met de raad wel in gesprek over de aanpak, over de te volgen procedures en denkbare maatregelen. “Dat lijkt me voor de burgemeester ook heel prettig, aangezien hij kan rekenen op de steun vanuit de raad. Wij voelen ons als VVD-raadsleden niet buitenspel gezet. De informatie vanuit het college/ de burgemeester lijkt prettig, tijdig en inhoudelijk.”
PvdA-fractievoorzitter Joop van Montfoort vindt dat de democratische legitimatie voldoende is gewaarborgd. "Het Outbreak Management Team (OMT) krijgt op dit moment vanuit alle kanten professioneel advies, stemt af met het Kabinet en delegeert verordeningen naar de veiligheidsregio’s en zo door naar de Burgemeesters. Die delen de noodverordeningen met de gemeenteraad. Wij vinden dat wij onvoldoende instaat zijn om de gevolgen hiervan te overzien, wat de besluitvorming vooraf ingewikkeld maakt."
Vertrouwen in de goede bedoelingen van de professionals die werken aan de bestrijding van de pandemie is voor volgens Van Montfoort belangrijk. "Maar natuurlijk blijven we wel ons gezonde verstand gebruiken. Je kunt je afvragen of politiek bedrijven zonder de benodigde kennis verstandig is om de pandemie te beteugelen. Wel zouden eventuele lokale maatregelen vooraf met de gemeenteraad gedeeld moeten worden, waarbij we moeten uitkijken dat er binnen Nederland geen al te grote verschillen ontstaan. Hoe onduidelijker het wordt hoe minder er aan wordt voldaan."