Oproep aan gemeente: neem het voortouw
'Investeer in stenen én mensen'
west betuwe • Hebben we het kind met het badwater weggegooid? Die vraag stelt bestuurder Cor van de Craats van Wittenbergzorg in Haaften zichzelf weleens als het gaat om het oude vertrouwde bejaardenhuis. "Maar ik vind de vorm van destijds - waarbij wonen, zorg en welzijn volledig werd bekostigd - niet meer houdbaar en geen eerlijke verdeling van publieke middelen."
Geen bejaardenhuis meer dus, maar in een verpleeghuis kom je alleen nog terecht als je echt niets meer kunt. Het zorgkantoor, dat beslist over financiering van verpleeghuisplaatsen en andere vormen van langdurige zorg, zet in op het 'volledig pakket thuis'. Mensen blijven dan in hun vertrouwde huis wonen of huren een appartement in een seniorencomplex. Daaromheen wordt zorg geregeld: thuiszorg, wijkverpleging, dagbesteding, maaltijdvoorziening.
"Het betekent wel dat we heel snel aan de slag moeten met alternatieve woonvormen, want vanaf 2025 komt de 'vergrijzing op de vergrijzing'", weet Van de Craats. "Tussen nu en 2040 wordt een verdubbeling verwacht van het aantal mensen dat zorg aan huis nodig heeft." In die zoektocht moeten zorginstellingen samen optrekken met woningcorporaties en de gemeente, vindt Van de Craats.
Marinus Kempe, directeur-bestuurder van woonstichting De Kernen, is het daar volmondig mee eens. Als het gaat om levensloopbestendig bouwen, zodat mensen langer thuis kunnen wonen, wordt natuurlijk als eerste naar de woningcorporaties gekeken. "Dat dóen we ook. We merken dat mensen niet snel verhuizen. Vooral in kleine kernen hechten mensen heel veel waarde aan hun vertrouwde plek, met de buren en kinderen dichtbij. Daarom investeren wij nu, behalve in stenen, ook veel meer in mensen. We trekken meer tijd uit om klanten live te woord te staan en ze uit te leggen bij welke organisaties ze met vragen moeten zijn. En als er aanpassingen in huis nodig zijn, regelen wij dat. Huurders betalen alleen de helft van de materiaalkosten. Zo omzeilen we de ingewikkelde Wmo-procedures van de gemeenten."
Gemeenten zouden dit 'bestuurlijke lef' ook kunnen tonen, vindt Kempe. "Ik vind dat zij een krachtiger positie mogen innemen. Heb het lef om mensen te helpen en je niet te verschuilen achter moeilijke regels. En werk samen. Juist in deze situatie is een bondje tussen woningcorporaties, zorgverleners en de gemeente hard nodig."
Beide bestuurders vinden dat de gemeenten daarbij meer het voortouw moeten nemen dan nu gebeurt. "Zij beheren de budgetten", redeneert Kempe. Van de Craats: "Wij zijn zorgleverancier, het is niet onze taak om woningen te bouwen."
Wethouder Jacoline Hartman (ruimtelijke ordening en wonen) erkent het belang van samenwerken. "Ik vind wel dat we het sámen moeten doen. Ook de gemeente bouwt zelf niet, wij moeten het dus hebben van initiatieven van anderen. Bij het opstellen van beleid moet de gemeente inderdaad wel het voortouw nemen. Wat dat betreft is er goed nieuws: de woonvisie ligt klaar voor politieke bespreking. Hopelijk zorgt het Corona-virus niet voor vertraging en kan dit kaderstuk na de zomer worden vastgesteld. Ik begrijp dat er ongeduld is, maar we moeten wel eerst onderbouwen wat er nodig is voordat we verdergaan met bouwen."
Duidelijk is al wel dat er nu te veel van hetzelfde wordt gebouwd in West Betuwe, namelijk eengezins-koopwoningen. Dat blijkt uit een recent onderzoek van de Stec-groep. In de woonvisie en ook in het regionaal woningbehoeftenonderzoek, eveneens bijna klaar, is veel aandacht voor specifieke doelgroepen, belooft Hartman. Kleine huishoudens en ouderen horen daar zeker bij. "We stimuleren initiatieven nu ook al. In Beesd, Est en Buurmalsen zijn inwoners met plannen bij ons gekomen. Ook hebben we een regeling voor mantelzorgwoningen. Die is niet ingewikkeld en daar wordt zeker al gebruik van gemaakt."
Complicerende factor in West Betuwe is volgens Kempe en Van de Craats de fusie van vorig jaar. Kempe: "Je merkt dat de gemeente daardoor met zichzelf bezig is. Ik snap dat wel, het is een ingrijpende verandering, maar het is wel zonde van de tijd."
Van de Craats: "In de voormalige gemeente Neerijnen was er beleid voor ouderen, mantelzorg en welzijn, ook voor de langere termijn. Er was ook geld uit het Eneco-aandelenfonds. En we wisten bij wie we moesten zijn als we wilden overleggen. In de nieuwe gemeente West Betuwe is het een zoektocht. Daarmee lopen plannen vertraging op en dat kunnen we niet hebben."
De wethouder bevestigt dat er vanwege de fusie andere prioriteiten waren. "Andere gemeenten konden na de verkiezingen van 2018 meteen starten met een woonvisie, wij moesten eerst het bestaande beleid van de drie gemeenten harmoniseren." Maar ze relativeert ook de stellingname van Van de Craats en Kempe. "We zitten zeker één keer per kwartaal samen om tafel, dus we weten elkaar wel degelijk te vinden. Ook is het niet zo dat de woningbouw in West Betuwe stil gelegen heeft door de fusie, er waren genoeg lopende programma's. Voor nieuwe plannen moesten we wachten op het woningbehoeftenonderzoek, ook dat was bekend."
Het ongeduld van Van de Craats wordt er niet minder op. Op de thuisbasis in Haaften ziet de situatie er redelijk uit. Zorgcentrum De Wittenberg is de laatste jaren volledig omgebouwd tot verpleeghuis met zestig bedden. Dat moeten er nog wel meer worden. "We worden dagelijks gebeld of er plek is en moeten dan mensen teleurstellen." Er is een plan om een extra complex te bouwen. Ook wordt de huidige Wittenberg waarschijnlijk rond 2025 intensief gerenoveerd of helemaal vernieuwd. In combinatie met de 24 huurappartementen aan de overkant van de Bernhardstraat, waar mensen desgewenst zorg kunnen krijgen en voor maaltijden of een spelletje makkelijk naar De Wittenberg kunnen wandelen, is Haaften straks goed voorzien. Ook Avondlicht in Herwijnen is aan een inhaalslag bezig.
"Maar over het oostelijke deel van West Betuwe - Ophemert, Varik, Heesselt - maak ik me zorgen", zegt Van de Craats. "Denk eens aan de fruittelers en alle anderen die ons land hebben opgebouwd. Zij hadden gehoopt hun woning te verkopen om wat geld te hebben voor hun oude dag, maar dat valt tegen. Dat vind ik schrijnend. Wat doet de gemeente voor hen?"
Janneke Boogaard