'Ik heb ze dagenlang horen huilen'
Gerrit van Dalen: veel herinneringen
Enkele weken geleden mocht ik als voorzitter van het 4-mei Comité Papendrecht een oproep doen aan de lezers van De Klaroen. "Wie weet er meer over Gerrit van Dalen?" was mijn vraag. Zijn er nog familieleden of vrienden in leven die deze dappere jonge verzetsheld nog hebben gekend?
Veel hoop had ik niet. Gerrit, die als 23-jarige op 8 maart 1945, twee maanden voor het eind van de oorlog, werd gefusilleerd, was immers enig kind en zijn ouders waren al vele jaren geleden gestorven. Maar het liep anders. Een stroom van telefoontjes en mails kwam op gang. Ik mocht de nodige bezoeken afleggen en ik kreeg van diverse kanten nog onbekende foto's aangereikt. Eindelijk kreeg ik letterlijk een duidelijker beeld van mijn plaatsgenoot, die z'n verzet tegen de bezetter had moeten bekopen met z'n leven. Tot nu toe kende ik Gerrit alleen van het wazige pasfotootje dat staat afgebeeld in de bekende trilogie 'De Waard in oorlogstijd', maar dat veranderde snel.
Zin in het leven
Op die voor mij nieuwe foto's zag ik een leuke jonge kerel die slim uit z'n ogen kijkt. Een knul die zin heeft in het leven. Zonder enige twijfel de grote trots van z'n ouders, Kees en Suzan van Dalen. En ook over die ouders kreeg ik het nodige te horen; vooral over hun intense verdriet.
Heel bijzonder
Heel bijzonder vond ik het gesprek met Johan Knijff, 89 jaar oud, maar met een bijna jeugdige stem en glashelder van geest. Hij woonde jarenlang op Plein 14 op het Zand, naast Gerrit van Dalen dus. Hij was weliswaar 10 jaar jonger dan Gerrit, maar die zocht zo nu en dan wat spannende jongensboeken uit voor z'n buurjongen en zo spraken ze elkaar toch regelmatig. Johan omschreef Gerrit als een rustige, aardige vent, heel gelukkig met z'n verloofde, Rie Dekker.
Ik sprak Johan uitgebreid naar aanleiding van een brief die hij me schreef. Uit die brief een klein citaat:
"Gerrit was een vrolijke jongen, hij dolde veel met z'n moeder, ze schaterde het dan uit. De huizen waren niet zo goed geïsoleerd en zo ving je (ongewild) veel van elkaar op". In het gesprek dat we later die week hadden, zei Johan: "Ik wilde niet alles opschrijven, want het zijn herinneringen van lang geleden, maar door diezelfde dunne muren hebben we ze later, nadat het droeve nieuws bekend geworden was, dagenlang horen huilen. Zo deelden we letterlijk in het verdriet".
'Gerrit was een vrolijke jongen, hij dolde veel met z'n moeder'
Tranen over z'n wangen
Ook broer en zus Gert van Pelt en Eefje Lindhout-van Pelt uit Papendrecht schreven me enkele malen. Kees van Dalen, Gerrits vader, deed in de jaren zestig regelmatig klusjes bij het hoveniersbedrijf van hun vader. In de theepauze, schreef Gert, begon Van Dalen dan steevast over 'die rotmoffen' en maar al te vaak liepen dan de tranen over z'n wangen.
Eefje beschreef hoe ze als jong meisje gefascineerd was door het aanstaande huwelijk van Beatrix en Claus en hoe verbaasd ze was dat haar moeder haar vroeg de foto's, die ze in de aanloop naar dat huwelijk in de gang had opgehangen, maar weg te halen als meneer Van Dalen langs kwam. "Pas veel later", schreef ze "realiseerde ik me dat dat huwelijk plaats zou vinden op 10 maart en hoe dicht dat alles was op die voor Gerrits vader zo gehate 8e maart, de dag waarop zijn jongen was vermoord.
Zinloosheid
En zo kreeg dat kleine gezin van Plein 12 in Papendrecht steeds meer profiel. Ik was er blij mee, maar het stemde me ook treurig. Treurig om de zinloosheid van Gerrits dood. De Duitsers brachten op 8 maart 1945 meer dan 250 jonge mannen om het leven uit wraak om de aanslag op SS-leider Rauter. Een aanslag die Rauter overleefde en waar Gerrit part noch deel aan had.
Maar treurig toch vooral om al dat mateloze verdriet waarmee zijn ouders en zijn verloofde achterbleven. En zo bracht dat artikel in De Klaroen meer teweeg dan ik me van tevoren had kunnen voorstellen.
Vrijheid komt niet aanwaaien
In dit jaar, waarin we 75 jaar vrijheid mogen herdenken, is dat ook goed. Het is goed dat we ons realiseren dat die vrijheid niet zomaar is komen aanwaaien, maar dat duizenden mannen en vrouwen daar hun leven voor hebben gegeven. En dat dat me, 75 jaar later, nog steeds treurig stemt, is wel het minste wat ik daarbij mag voelen.
Mijn vader, lijncrosser en soldaat in die Tweede Wereldoorlog, leeft nog steeds, bijna 97, met heldere herinneringen aan een lang en bijzonder leven. Zo oud had Gerrit nu ook kunnen zijn. Die 75 jaar erbij had ik hem zo graag gegund. Het heeft niet zo mogen zijn.
Er hangt nu, sinds afgelopen zondag 8 maart, een gedenksteen op Plein 12, het voormalige woonhuis van Gerrit van Dalen. Wie er langs loopt, zal aan hem denken. Want we mogen en zullen niet vergeten.
Wim de Leur
Voorzitter 4-mei Comité Papendrecht