Expositie rond Lucienne Bloch geeft beeld van art deco-periode
Een Amerikaanse droom in Leerdam
leerdam • Het is 1928 als Petrus Marinus Cochius, directeur van de Leerdamse glasfabriek, op weg is naar niemand minder dan Frank Lloyd Wright. In de trein raakt hij aan de praat met een andere beroemdheid: componist Ernest Bloch. Die vertelt Cochius over zijn dochter Lucienne, die bijna klaar is met haar studie aan de kunstacademie. Bloch zou in 1929 een concert geven in Amsterdam en Cochius nodigt Lucienne uit om in Leerdam te experimenteren met glas. "Best bijzonder", vindt Maartje Brattinga, conservator van het Nationaal Glasmuseum, "want Lucienne Bloch had nog nooit gewerkt met glas en Cochius had dus geen idee of ze talent had."
Uiteindelijk verblijft de jonge kunstenares in 1929 en 1930 verschillende keren voor langere tijd in Leerdam. De wereld is in opbouw na de Eerste Wereldoorlog, iedereen is optimistisch en het zijn de hoogtijdagen van de art deco. Denk aan de film Titanic en je hebt het complete plaatje.
Bij het glasmuseum leefde al langer de wens om een expositie te maken rond glazen art deco-objecten in de interieurs en op de rijk gedekte tafels van de stoomschepen. "Maar dat bleek praktisch lastig uitvoerbaar, want er is weinig bewaard gebleven. Het meeste ligt waarschijnlijk op de bodem van de oceaan", constateert Brattinga nuchter.
Maar er was toch een aanknopingspunt: Lucienne Bloch. Gefascineerd door deze eerste vrouwelijke ontwerper in de Leerdamse glasfabriek deed Laurens Geurtz uitgebreid onderzoek naar haar. Bloch heeft zeker Geurtz' opa ontmoet: de beroemde A.D. Copier. "Dat schiep al een beetje een band toen ik de kleindochter van Lucienne Bloch benaderde. Zij was bereid mij te helpen, maar de informatie die ik haar vroeg kwam maar heel mondjesmaat boven tafel. Daarom ben ik in 2016 zelf naar Amerika gegaan", vertelt Geurtz. Samen met de kleindochter van de kunstenares spitte hij het huisarchief door.
Het leven van Bloch werd uiteindelijk de doorgaande lijn in de expositie. "Zij stak bijvoorbeeld met het bekende art deco-schip Ile de France de oceaan over, dus komen stoomschepen aan bod", vertelt Brattinga. "En Bloch ontwierp glazen dierfiguren als automascottes. Die kon je dan ook nog met verschillende kleuren verlichten. Dat moet prachtig geweest zijn, maar niet erg praktisch en eigenlijk ook wel gevaarlijk. Ze werden dan ook al in de jaren dertig verboden."
Een ander thema is de vrouw in de art deco. Brattinga en Geurtz bedachten een originele invalshoek om mode met glas te verbinden: de rijke borduursels waren gemaakt van glazen kralen. "We hebben onder andere twee heel mooie tassen geleend van het tassenmuseum. Lucienne was overigens niet zo geïnteresseerd in mode. Zij wilde vooral serieus genomen worden als werkende vrouw."
In die missie slaagde ze, in Leerdam en in haar geboorteland. En andersom ook: in 1930 kreeg een expositie van art deco-glas uit Leerdam in San Francisco lovende kritieken. Enkele van die stukken zijn te bewonderen in de eerste ruimte van de tentoonstelling die morgen wordt geopend. Zo duikt de bezoeker meteen in 'de belofte van het moderne'.
Janneke Boogaard