Scan van Memorietafel
culemborg • Het Elisabeth Weeshuis Museum in Culemborg gaat de 'Memorietafel' met Elisabeth van Culemborg en haar opeenvolgende echtgenoten, een bijzonder schilderij uit omstreeks 1550, op vrijdag 13 april nader onderzoeken.
En dat gebeurt gewoon op zaal, tussen 11:00 en 16:00 uur. Bezoekers kunnen meekijken en vragen stellen.
Materiaal technisch onderzoek wordt steeds belangrijker als aanvulling op kunsthistorisch onderzoek. En is zelfs cruciaal als de kunsthistoricus op bepaalde vragen geen antwoord vindt. Het meisje met de parel in het Mauritshuis krijgt een full bodyscan. Zo hoopt het museum precies te weten te komen met welke materialen Vermeer zijn verf- en vernislagen opbouwde. En ook de Memorietafel met Elisabeth van Culemborg, Jan van Luxemburg en Anthonis van Lalaing uit het midden van de zestiende eeuw wordt nu na uitvoerig kunsthistorisch onderzoek en een restauratie in 2017 aan nader, materiaal technisch, onderzoek onderworpen.
In 2017 rezen er vragen die onbeantwoord bleven. Zo was er geen afdoende verklaring voor de zwarte ruiten in het alliantiewapen van Elisabeth en Anthonis dat rechts van Elisabeth staat. Ze kwamen tijdens de restauratie tevoorschijn vanonder rode verf, aangebracht door een restaurator in 1926 of 1947/49. Zou het een vergissing zijn van de schilder, vermoedelijk een werkplaatsmedewerker van Jan van Scorel? Of heeft het zwart, dat inderdaad eigenlijk rood zou moeten zijn, een speciale betekenis? Of is er sprake van verkleuring van de verf? Vermiljoen (rood) kan onder invloed van het licht donkergrijs of zelfs zwart worden. Recent werden er twee kleine verfmonsters genomen uit twee verschillende zwarte ruiten. "Dat waren een soort biopten", legt directeur Nicole Spaans uit, "om de samenstelling van de verf te onderzoeken. Wordt er kwik aangetoond dan wijst dat op vermiljoen, rood dus. Dat was in één monster het geval, in het andere niet. Dat overtuigde ons dus nog niet. Nog meer monsters nemen vonden we niet verantwoord, temeer daar er nu ook onderzoeksmethoden zijn die het schilderij niet aantasten."
Het scannen is non-invasief; raakt het schilderij niet aan. Zo kunnen er ook gemakkelijk andere delen van het schilderij zonder schade worden meegenomen in het onderzoek. Een XRF-scanner kan door middel van röntgenfluorenscentie precies de samenstelling van de verfpigmenten in kaart brengen. Elk element weerkaatst namelijk de röntgenstralen.