Het aantal broedparen grutto's staat onder druk
'Het klinkt fantastisch!'
Het broedseizoen voor de weidevogels is volop aan de gang. Over enige tijd zullen ze hun broedgebied weer verlaten. Ze verzamelen zich dan in groepen, om te vertrekken naar hun overwinteringsgebied: de grutto's onder meer naar Senegal en Guinee-Bissau. Simon Kortleve en Herman Scherpenzeel vertellen graag wat ze als melkveehouder voor 'hun' weidevogels kunnen betekenen.
Nergens in Europa broeden zoveel grutto's als in Nederland, maar het aantal broedparen staat al tientallen jaren onder druk. In de Alblasserwaard/Vijfheerenlanden hebben enkele honderden melkveehouders daarom de handen ineengeslagen, en beheermaatregelen getroffen om de grutto en andere weidevogels te beschermen. Ook elders in het land gebeurt dit.
De beheermaatregelen zijn heel divers. De melkveehouders maaien het gras later, bijvoorbeeld na 1, 8 of 15 juni. Of ze bemesten hun percelen niet of nauwelijks, om zo kruidenrijk grasland te ontwikkelen. Verder passen ze (extensieve) beweiding toe en strooien ze ruige stalmest. Dit voorjaar hebben de melkveehouders in het gebied zelfs plasdraspompen op zonne-energie geplaatst om hun graslandpercelen te vernatten: 60 in totaal. Deze percelen zijn erg in trek bij de weidevogels, zowel bij ouderparen als kuikens. Samen met zo'n 40 weidevogelvrijwilligers, beschermen de melkveehouders bovendien vele, vele honderden nesten, om te voorkomen dat ze door het vee worden vertrapt of sneuvelen tijdens de werkzaamheden.
De melkveehouders, verenigd in een collectief voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer, werken samen met onder meer de beide natuur- en vogelwachten (Natuur- en Vogelwacht De Alblasserwaard en De Vijfheerenlanden), en ook met Staatsbosbeheer en Het Zuid-Hollands Landschap. Ze hebben bijvoorbeeld in de zuidelijke randzone van de Donkse Laagten, een uniek weidevogelreservaat middenin de Alblasserwaard, extra beheermaatregelen getroffen voor de weidevogels.
Simon Kortleve (55) uit Oud-Alblas voert al tientallen jaren beheer uit voor de weidevogels. Hij is als weidevogelboer aangesloten bij Vogelbescherming Nederland, en neemt deel aan de werkgroep agrarisch natuur- en landschapsbeheer van Den Hâneker. 'Samen met m'n zoon Tom heb ik een bedrijf met zo'n veertig hectare grasland. Het agrarisch natuur- en landschapsbeheer is een volwaardige tweede tak van ons bedrijf.'
'Omdat ik vrij extensief boerde -we molken zo'n 200.000 liter melk op toch al 28 hectare grasland- paste het weidevogelbeheer daar goed bij. En ik vond het leuk. Het bedrijf groeide, en het weidevogelbeheer ook. Ik had gras genoeg.'
Simon: 'Er zaten in de beginperiode al wel weidevogels, maar door de aanleg van een plasdras nam het aantal flink toe. Dat was rond 1996/1997, toen ik als een van de eersten met een plasdras begon. Een jaar later is Staatsbosbeheer er in de Donkse Laagten ook mee begonnen.' De succesvolle plasdras van Simon ligt nog steeds op dezelfde plek: een perceel van zo'n 2,5 hectare, heel ongelijk en hol, dat in het broedseizoen onder water staat. Om de plasdras vol water te houden, tot 15 juni, gebruikt Simon een plasdraspomp op zonne-energie. 'We hebben ook nog hoog waterpeil in een sloot en een paar greppels.' Het aantal weidevogels op de percelen met beheer groeit nog steeds. Inmiddels bevolken tientallen broedparen van de grutto, tureluur, kievit, slobeend en andere weidevogelsoorten de beheerde percelen. 'Vanaf begin mei -vorig jaar- had ik alarmerende gruttoparen, wat duidt op kuikens. En vanaf begin juni waren de eerste kuikens vliegvlug. En daar gaat het tenslotte om. Als je succes hebt, stimuleert dat enorm. Al dat leven in de polder… Ook m'n zoon Tom staat er helemaal achter. Hij experimenteert nu met een weidevogeldrone, waarmee hij de nesten kan opsporen.'
Simon beweidt z'n grasland veel en vroeg. 'De koeien liepen vorig jaar vanaf 23 maart dag en nacht buiten… Er zijn ook percelen met extensieve beweiding, waarop weinig koeien lopen. Al met al hebben we een heel mooi weidevogelmozaïek gerealiseerd, met veel afwisseling in beheer, en niet al te veel gemaaid grasland. Hierdoor hebben de kuikens voldoende voedsel en dekking. Heel nuttig om het voedselaanbod te vergroten, is ook de toepassing van ruige stalmest op de beheerde percelen.' Vorig jaar heeft Simon de beheerde percelen mooi op tijd kunnen hooien. 'Het jaar ervoor was dat veel lastiger, door een lange natte periode.'
Plannen voor de toekomst heeft Simon zeker. 'We willen experimenteren met het inzaaien van speciale, inheemse weidemengsels voor de grutto. Je wilt toch dat het nóg beter wordt. Ook op gangbare melkveehouderijbedrijven kunnen we nog heel veel betekenen voor de grutto en andere weidevogelsoorten. Soms komen er zoveel weidevogels omhoog, als je naar achteren rijdt, dat het lastig is om de nesten te vinden… Daar geniet ik echt van!'