Historische roman Arie de Ruiter speelt in Alblasserwaard
In het hoofd van een roofmoordenaar
alblasserwaard • Nee, 'Verkeerd spoor' is geen pageturner die je tot op de laatste bladzijde in spanning houdt wie de dader is. "In de eerste zin vertel ik al wie de moordenaar is", glimlacht Arie de Ruiter. "Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van de dader. Maar spanning zit er wel in. Het is een historische roman met kenmerken van een psychologische thriller."
Een liefhebber van boeken, dat is Arie de Ruiter. Én van geschiedenis. Die twee voorliefdes combineert hij in het schrijven van historische romans, waarvan hij er nu vijf op zijn naam heeft staan. Ze spelen allemaal in een andere tijdsperiode. "Iedere keer is het voor mij weer een ontdekkingsreis in een voor mij onbekende periode, van de Gouden Eeuw tot de vroege Middeleeuwen."
Voor 'Verkeerd spoor' kwam hij terecht in de jaren twintig van de vorige eeuw. Een schokkende gebeurtenis in Giessen-Nieuwkerk - in 1957 met Peursum samengevoegd tot Giessenburg - koos hij als onderwerp. "Zo kon ik over de Alblasserwaard schrijven. Dat wilde ik al langer. Ik woon al een aantal jaren in Harderwijk, maar ben geboren en getogen in Giessenburg."
Die gebeurtenis was de roofmoord op Jacob de Jong. Het ontzielde lichaam van de spoorwegambtenaar wordt op een vroege morgen in augustus 1923 nabij Giessen-Nieuwkerk aangetroffen. De dader werd nooit gevonden. "Daarom is mijn boek ook fantasie. Ik maak van de moordenaar een jonge Belg, gevlucht tijdens de Eerste Wereldoorlog. In een dorp waar het overgrote deel óf hervormd óf gereformeerd was, viel hij als Rooms-katholiek zeer uit de toon. Dat laat ik een rol spelen in waarom hij dit deed. Daarnaast beschrijf ik vooral ook wat het met hem deed, hoe hij verder kon leven met een moord op zijn geweten. Dat vind ik zelf ook een spannende vraag. En hoe ik aan dit onderwerp kwam? Ik wist al van jongs af aan van deze moord. In 1976 maakte de Vara er op televisie nog een documentaire over. Maar het moest wel een tijdje broeien voordat ik er echt mee aan de slag ging."
De Ruiter maakte ruimschoots gebruik van zijn verbeelding om deze historische roman te schrijven. "Dat doe ik graag en daarom kies ik ook voor de vorm van de historische roman. Anders moet letterlijk alles kloppen en mis ik de vrijheid om er mijn eigen invulling aan te geven. Maar ik baseer me wel op de bekende feiten van de roofmoord en op eigen onderzoek hoe het er destijds aan toeging in dit kleine dorp."
Voor de achtergronden van de roofmoord klopte hij aan bij de Geschiedkundige Vereniging Giessenburg en Schelluinen, die beschikt over een uitgebreid dossier hierover. "Voor de couleur locale ben ik de digitale krantenarchieven ingedoken. Prachtig werk, je komt echt in een andere tijd terecht. Raadsvergaderingen waarbij besproken werd dat die en die inwoner een mud kolen zou krijgen. Zo kleinschalig was het toen nog. Het beeld dat bij mij naar voren kwam was een samenleving waarin de samenhang en de sociale controle veel groter was dan nu."
Bijzonder aan deze zaak was ook de afwikkeling. De dader werd niet gevonden, maar het Openbaar Ministerie en de politie hadden twee verdachten die veroordeeld moesten worden. "Ze haalden alles uit de kast om bewijzen te vinden, lieten zelfs getuigen meineed plegen. De twee mannen - het waren boeven, maar deze moord hadden ze niet gepleegd - werden uiteindelijk veroordeeld en zaten jaren in de gevangenis. Een onbekende sportjournalist, Kick Geudeker, rook onraad en heeft zich er als een Peter R. de Vries in vastgebeten. Hij wist uiteindelijk te bewijzen dat het tweetal onschuldig vastzat."
Een verhaal als een filmscript; het komt allemaal aan bod in 'Verkeerd spoor'. Gebrek aan onderwerpen heeft Arie de Ruiter niet. Volgend jaar komt er alweer een nieuw boek als e-book uit. "Dat speelt in de Germaanse tijd", knikt hij. "Een periode waar ik weinig tot niets van wist, maar het avontuur om ook dat uit te zoeken ben ik graag aangegaan."
Geurt Mouthaan