Officiële opening kuiperij bij Boerderij Gijbeland
Ambacht kuipen komt weer tot leven
bleskensgraaf • Het ambacht van kuipen is al tientallen jaren verdwenen uit het dagelijks leven. De komst van goedkopere materialen als zink en plastic maakten de zware houten kuipen en vaten overbodig. Maar het ambacht komt vanaf 13 april weer tot leven in de kuiperij bij Boerderij Gijbeland. Daar is de werkplaats van Hendrik van Engelen uit Molenaarsgraaf in oude staat teruggebracht. De Historische Vereniging Binnenwaard kan zo aan bezoekers in de praktijk laten zien hoe kuipen in vroeger jaren in zijn werk ging.
De kleinzoon van Hendrik, Henk van Engelen, weet nog dat zijn vader in de werkplaats werkte. "Maar dat deed hij puur voor de hobby. Mijn opa heeft begin jaren vijftig de deur dichtgedaan en dat was meteen het einde van de kuiperij. Niemand in de familie nam het over en blijkbaar waren er ook geen andere belangstellenden." Het betekende de afsluiting van een periode waarin houten kuipen en vaten deel uitmaakten van ieder huishouden én boerenbedrijf. "Je uitzet begon bij wijze van spreken met een houten emmer. En kaasmaken was op elke boerderij een belangrijk onderdeel van het werk. Daar had je meerdere kuipen voor nodig."
Wasmachines
Daarnaast verkocht Van Engelen ook kant en klare producten als houten wasmachines. In een 'Prijscourant van de fabriek van hout- en ijzerbewerking ten dienst der zuivelbereiding' uit 1930 wordt het voor potentiële klanten zo aantrekkelijk mogelijk gepresenteerd. Een vooruitgang ten opzichte van het handwerk van vroeger, maar spierkracht had je bij de meeste wasmachines van voor de Tweede Wereldoorlog toch echt wel nodig. "Die maakte mijn grootvader niet zelf, maar wel repareerde hij ze en verving hij onderdelen."
Terug naar het kuipen. Na het maken van zijn meesterstuk, een kunstig gemaakte miniatuurton, nam Hendrik van Engelen van de Molenaarsgraafse familie Tas de kuiperij over. Henk van Engelen: "Wanneer dat precies was, weten we niet. Het zal aan het begin van de twintigste eeuw geweest zijn. Zijn meesterstuk maakte hij namelijk in 1907."
Het bedrijf bevond zich in een bedrijfspand annex woning dat gedeeld werd met de familie Tas. Het staat er nog steeds, aan de Graafdijk-oost 67, naast waar vroeger het kantoor van de Rabobank was. Sijmen den Butter runde er nog jarenlang zijn tweewielerzaak, die hij overigens ook overgenomen had van de familie Tas. "Het hout werd waarschijnlijk per schip aangevoerd. De lange ruw houten planken werden buiten met een lintzaag kleiner gemaakt en vervolgens door een raam op de eerste verdieping naar de zolder gebracht, om daar te drogen. Als dat klaar was, werden ze verwerkt in de kuipen en vaten. Maar er werden in de kuiperij bijvoorbeeld ook stampers gemaakt voor het aanstampen van de was en houten stokken om het wasgoed uit het kokend hete water te halen."
Concurrentie
Een handwerk dat veel kennis, ervaring en kunde vereiste. De buiging van het hout moest met behulp van verwarmen en nat maken zorgvuldig gebeuren, net als het plaatsen van de ijzeren banden om de duigen. "Ze moesten naadloos aansluiten. Om het echt waterdicht te maken, werden heel fijne biezen gebruikt, die in de naden werden gestopt." Veel concurrentie in de nabije omgeving was er overigens niet. In tegenstelling tot de slagers, bakkers en kruideniers, waarvan ieder dorp er meerdere had, waren er in de Alblasserwaard maar weinig kuiperijen. "De notities uit de boekhouding laten zien dat de klanten uit alle Graafstroom-dorpen, maar zelfs ook uit Dordrecht kwamen."
De machines kwamen begin jaren vijftig stil te staan. Na bijna zeventig jaar komt de elektrische kuiperij in een nieuw bijgebouw van Boerderij Gijbeland weer tot leven. Op zaterdag 13 april is de officiële opening.
Geurt Mouthaan