Vroege journalistiek: militaire prenten
bommelerwaard • Beeldtaal als de vroegste vorm van journalistiek. Daarover bericht de jongste editie van 'Tussen de Voorn en Loevestein' – nummer 168, jaargang 55.
In de tachtigjarige oorlog, alias De Opstand tegen Spanje, werd via militaire nieuwsprenten verslag gedaan van de Slag bij Heiligerlee. Enkele decennia later werd op dezelfde manier geschiedenis geschreven van de strijd om de Schans van Sint-Andries.
Den Bril van Hollandt
In de lente van 1599 begon de Spaanse generaal Francisco de Mendoza een veldtocht langs Maas en Waal. Eind mei volgde de belegering van Zaltbommel. Die eindigde in een zeperd, Mendoza gaf plotseling op en verplaatste het front naar Heerewaarden. Fort Sint-Andries was in die dagen het grootste militaire bolwerk van de Spanjaarden, het controleerde alle scheepvaart op Maas en Waal en werd door de hertog van Alva omschreven als den bril van Hollandt oftewel de sleutel voor de Spaanse overwinning.
Maar niets daarvan. Maurits wist in 1600 het fort te veroveren – heroïek was overigens niet nodig. De Spaanse troepen waren aan het muiten geslagen omdat ze niet betaald werden, Maurits kocht ze eenvoudig om en de huursoldaten zworen vervolgens trouw aan hem.
Daarover en over andere opmerkelijke momenten, werden dan militaire prenten gemaakt – het begin van het nieuws, journalistiek misschien wel maar hevig bevooroordeeld. Mendoza is een wrede, leugenachtige en misdadige man, maar de gebroeders Maurits en Frederik Hendrik zijn vanzelfsprekend trots gelijk de Hollandse Leeuw, strijdvaardig en worden vergezeld door Jehova wiens adem de Spanjaarden vernietigd.
Het zou aardig zijn ook de verslaglegging van de andere kant te kennen, die van de Spaanse troepen begeleid door de vrome verzekering van de paus dat God het wil.
Onthulling
Ook in Tussen de Voorn en Loevestein een boeiend verslag, noem het een onthulling, van de verdwenen gebrandschilderde ramen van Het Spijker in Brakel. Acht prachtige exemplaren gemaakt door Willem Robben van Couwenbergh, die niet onderdeden voor het glaswerk van de kerk van Brakel. De ramen van Het Spijker werden in 1913 op een veiling in Dordrecht eigendom van een anonieme koper. Daarna zijn de ramen foetsie, nergens meer te vinden. Maar kortgeleden zijn ze weer ontdekt in een huis aan de rand van het Vondelpark. En ze komen terug.
Brand in de torenspits
Marjan Witteveen liet zich inspireren door de brand in de toren van de Notre Dame in Parijs. Zij schrijft over de keren dat de toren van de Sint-Maartenskerk door bliksem werd getroffen en in vuur en vlam raakte.
Zij bericht: "De verslagen van de torenbranden in Zaltbommel laten weten dat men in het verleden met eenvoudige middelen de brand wist te beperken tot de houten spits, door niet de brand zelf aan te pakken maar te zorgen dat de brand niet naar beneden kon doorvreten."
Helaas ontstond de brand in de Notre Dame aan de voet van de spits en mede daardoor kon aan eerdere ervaringen geen wijsheid worden ontleend.