'Kunst zet je op een ander been, soms ook het verkeerde'
'Wat staat die man daar nou te doen?'
bommelerwaard • Bij kunst denken veel mensen aan schilderijen in musea en aan 'snap ik niet'. Maar kunst kent vele vormen. Ook muziek hoort daarbij en theater bijvoorbeeld. En de ene kunstuiting is toegankelijker dan de andere.
"Kunst ligt voor het oprapen in de alledaagse werkelijkheid," zegt Jeroen Stijlaart, beeldend kunstenaar en initiatiefnemer van Projectruimte PUBLIEK. "Je hoeft alleen maar om je heen te kijken. Kunst ligt op straat, is aanwezig in de publieke ruimte. Een kunstwerk op een plein is een handige plek om af te spreken, kunst werkt dan als een baken in je dagelijkse routine. Maar kunst doet meer."
"Kunst doorbreekt namelijk ook je routine," zegt Stijlaart. "Kunst laat je op een andere manier naar de werkelijkheid kijken, presenteert de werkelijkheid anders of toont zelfs een heel andere werkelijkheid. Kunst brengt je verbeelding op gang, doet je verwonderen, verontrusten of vervreemden. Het zet je op een ander been en niet perse het verkeerde, hoewel dat expres soms ook. Misschien indringender nog dan op de kunstpodia als museum, theater of concertzaal, waar je dat verwacht, doet kunst dat in de publieke ruimte, op straat, als je er niet op bedacht bent."
Bijl
Een mooi voorbeeld daarvan staat op de gevel van boekhandel Adr. Heinen in Den Bosch: Een boek: een bijl voor de bevroren zee in ons. Het is een uitspraak van de schrijver Franz Kafka; een zin als een mokerslag, een 'wake-up-call', waar Kafka een patent op heeft. Ver weg gestopt achter ons pantser zit meer leven dan we misschien voor waar willen houden. Hoe krijgen we dat weer aangeboord?
"Of kijk naar bijgaande foto van iemand die zijn hoofd door een muur gestoken heeft," zegt Stijlaart. "Het is een straattafereel. Het prikkelt de nieuwsgierigheid en de verbeelding. Wat is er te zien achter deze muur? Misschien iets dat lust opwekt of verboden is? Is de man een ziener of een ordinaire gluurder? Of steekt hier iemand zijn kop niet in het zand maar in een spreekwoordelijke muur? Zou ik zelf die man (willen) zijn?"
"Deze vragen gaan nog meer opspelen als je dichterbij komt", vervolgt Stijlaart, "en de man geen levend mens blijkt te zijn maar een pop, een kunstwerk. Voel je je dan genept of juist glimlachend op een spoor gezet waar je anders niet zo snel op zou zijn gekomen? Het zijn kunstwerken die ons doen beseffen dat we sommige dingen ten onrechte niet onder ogen willen zien."
Maatschappelijk belang
Kunst in de publieke ruimte geeft aan kunst een direct zichtbaar maatschappelijk nut of belang. Voor Stijlaart is het maatschappelijk belang van kunst een belangrijke drijfveer. Daarbij realiseert hij zich dat dit niet voor iedere kunstenaar geldt. Maar voor hem is een doel van kunst de wereld mooier en beter te maken.
Hij noemt het voorbeeld van een bakkerij met winkel in een achterstandswijk in Amerika. Een kunstenaar heeft daarvoor een sociaal systeem ontworpen en vormgegeven waarbij buurtgenoten een ontmoetingscentrum kregen waarin zij drie wisselende rollen tegelijk vervullen: brood bakken, brood verkopen en brood kopen. Daarmee wordt het belangrijkste bestanddeel van het dagelijks menu – brood – het bindmiddel tussen de mensen in de wijk en de smeerolie van sociale vernieuwing. "Een dergelijke vorm van creatief denken inspireert Projectruimte PUBLIEK voor de toekomstige projecten waarin het publiek wordt gevraagd te participeren," aldus Stijlaart.
Philippe van Heusden
Oproep:
Projectruimte PUBLIEK is op zoek naar een fotograaf, die als vrijwilliger activiteiten en projecten van Projectruimte PUBLIEK wil fotograferen. Kun je goed fotograferen en creatief meedenken, heb je tijd en houd je van kunst, meld je dan aan bij Jeroen Stijlaart via e-mailadres: projectruimtepubliek@gmail.com