'PFOA mogelijk of waarschijnlijk kankerverwekkend'
regio • Expertisecentrum PFAS publiceerde maandag een document met daarin informatie over onder meer PFOA en soortgelijke stoffen. Het doel is overheden handvatten te geven hoe zij om kunnen gaan met poly- en perfluoralkyl verbindingen (PFAS) in de bodem en in het water.
PFAS is een 'opkomende verontreiniging', zoals het expertisecentrum het omschrijft. 'Voortdurend worden nieuwe stoffen ontdekt en geproduceerd waarvan nog niet bekend is of deze een humaan of ecologisch risico kunnen vormen. Een voorbeeld hiervan is PFAS. Dit is een stofgroep waar bekende stoffen als PFOA toe behoren.'
PFAS zijn zowel vet- als waterafstotend, bestand tegen hitte en zuren en zijn biologisch en chemisch niet of nauwelijks afbreekbaar. Daardoor zijn ze zeer geschikt voor toepassingen als brandblusschuim, coating op pizzadozen en waterafstotende regenkleding. Door de unieke eigenschappen van deze stoffen zijn ze vanaf de jaren zestig grootschalig toegepast. Dat gecombineerd met de zeer slechte afbreekbaarheid, heeft ervoor gezorgd de ze wijd verspreid zijn. Daarnaast hopen ze op in de voedselketen en zijn ze vaak giftig. Mens en dier kunnen op verschillende wijzen worden blootgesteld aan PFAS. Dit kan rechtstreekse blootstelling (inademen of huidcontact), maar ook via bijvoorbeeld consumptie van water en voedingsmiddelen waarin zich PFAS bevindt.'
In tegenstelling tot de bekende 'traditionele' organische verontreinigingen die zich ophopen in vet, hoopt PFAS juist op in eiwitten, onder meer in spieren en organen. Een stof als PFOA heeft met een halfwaardetijd van 3-9 jaar een zeer lange verblijftijd in het menselijk lichaam. 'Halfwaardetijden in proefdieren zijn vaak aanzienlijk korter. De verschillen zorgen ervoor dat de resultaten van dierproeven niet zonder meer vertaald kunnen worden naar effecten op de mens. Deze constatering heeft er toe geleid dat de risicogrenswaarde(n) van PFAS de laatste jaren sterk is teruggebracht.'
Kankerverwekkend
Het expertisecentrum stelt in het document dat PFAS - en dus ook PFOA - bij lage concentratisch 'niet acuut giftig zijn voor de mens'. 'Ze geven chronische effecten op lever, longen, hormoonwaarden, voortplanting, groei en op de vorming van antistoffen bij vaccinatie. PFOA wordt door toonaangevende instanties aangeduid als mogelijk of waarschijnlijk carcinogeen (kankerverwekkend, red.) met het vermoeden dat het verschillende soorten kanker veroorzaakt. (..) In Nederland is PFOA opgenomen op de lijst van stoffen die een negatief effect hebben op de voortplanting. Epidemiologisch onderzoek heeft verder uitgewezen dat er sterke verbanden zijn tussen langdurige blootstelling aan PFAS en verschillende soorten kanker (o.a. zaadbal-, nier-, prostaat-, eierstok- en borstkanker).' PFOA is in Europa vanaf 2020 verboden.
De toelaatbare dagelijkse inname (TDI) van PFOA is door de toenemende kennis van de gevaren tussen 2011 en 2017 teruggebracht van 1500 nanogram per kilo lichaamsgewicht naar 12,5 nanogram per kilo lichaamsgewicht. Waarschijnlijk wordt dit nog verder aangescherpt. 'De verwachting is tevens dat in juni 2018 de European Safety Authority komt met een aangepaste TDI voor PFOA, waarbij de verwachting is dat deze waarde een factor 3 lager wordt.'