Afstand onderwereld en bovenwereld niet zo groot
'Je gaat het pas zien als je het door hebt'
regio • Maar ook na onderzoek bleven die cijfers overeind. "Ik schaamde me: ik had het gewoon niet gezien." Dat zei Tops – hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Tilburg en de Politieacademie – vorige week tijdens een bijeenkomst in Geldermalsen over ondermijning. Raadsleden van de toekomstige gemeente West Betuwe en andere betrokkenen hielden zich bezig met de vraag hoe de onder- en bovenwereld verstrengeld raken. "Je ziet het alleen als je er induikt", zei Tops – schrijver van 'De achterkant van Nederland'. En hij dook erin. Ondermeer door sportscholen te bezoeken. "Daar komen verschillende lagen van de bevolking bijeen. Ik wist niet wat ik hoorde: ongelooflijk."
Zo'n 4.500 Tilburgers houden zich dagelijks met hennepteelt bezig, daarnaast is er de productie van cocaïne, XTC, amfetamine en andere drugs. "Er werd een beetje besmuikt over gedaan. Zo van: 'buurman is vier maanden weg. Buurman had groene vingers'." Tops ging naar een buurtje waar een van de 'grote jongens' de dienst uitmaakte. "Hij vertelde me dat hij in de wijk een sportschool runde. Om de jeugd normen en waarden bij te brengen. Toen de wijk werd schoongeveegd, hoorde ik van een moeder dat ze het sportschooltje miste." Tops benadrukte dat deze vorm van criminaliteit aantrekkelijke kanten heeft. "Het is ingebed in het sociale leven. Mensen vinden er geborgenheid die ze elders niet aantreffen. Ze vertrouwen criminelen meer dan de overheid. Als er geen geld is voor de eerste commune van hun kind worden ze geholpen. Is het dan erg dat een bijstandsmoeder hand- spandiensten verricht? Nou en of, want je maakt deel uit van een systeem waar je niet meer uitkomt." Volgens Tops maken criminelen gebruik van alle zaken die ons land economisch zo aantrekkelijk maken: open grenzen, vrij verkeer, de havens, goede wegen en financiële diensten. Wat ook een rol speelt: de politie kan de Rotterdamse havens of Schiphol best schoon vegen. "Maar dan moeten ze de zaak wel drie of vier weken platleggen. Dat heeft nogal wat consequenties." Ander probleem bij de aanpak van drugshandel: er gaat veel geld in om. "En dat geld wordt ook weer besteed. Zonder drugsgeld zou een derde van de middenstand in Tilburg failliet gaan. Het verschil tussen de onder- en de bovenwereld is niet zo groot. Sommigen pikken een graantje mee door bewust weg te kijken, anderen doen dat in het groot." Dat gebeurt volgens Tops in alle sectoren van de maatschappij. "Je zult maar restauranteigenaar zijn en de organisator van een feest wil die 25.000 euro alleen contant afrekenen. Welke middelbare scholier zegt nee als je 700 euro kunt verdienen door even koerier te spelen? En dat keuterboertje die z'n schuur kan verhuren of die visser die een kapitaal verdient door coke op te vissen? Nee zeggen is moeilijk." Maar, benadrukte Tops, het is hard nodig dat deze vorm van criminaliteit wordt aangepakt. "Deze wereld is gebaseerd op geweld. Men gaat niet naar de politie, maar speelt voor eigen rechter. Daarvan worden onschuldige mensen de dupe. Bovendien tast het snelle geld het normbesef aan. Waarom zouden mensen hard werken als het ook anders kan. Hoe we dit moeten keren? Pak de grote jongens aan en herstel de normen en waarden."
Nicole Lieve, projectleider ondermijning bij de politie, gaf voorbeelden hoe de ondermijning - 'criminaliteit zonder bloed' - kan worden aangepakt. Om drugslaboratoria te vinden, werd gekeken naar de verhuur van panden. "Een ondernemer zei: 'ik wilde mijn schuur verhuren, maar het zorgde voor een boel ellende'." Daarop debatteerden de aanwezigen over de stelling: 'Over tien jaar is de overheid in West Betuwe niet meer de baas'. De meerderheid was het daarmee oneens. "We zijn bezig een mooie, sterke gemeente te maken. We laten ons de kaas niet van het brood eten", vond een raadslid. Maar niet iedereen was zo optimistisch: "Er is een groot deel van de bevolking waar we nu al geen contact mee hebben."
Burgemeester Miranda de Vries van Geldermalsen sloot af met de dringende oproep: "Wees alert, we moeten hiermee aan de slag."
André Bijl