Herinneringen aan Gerrit, Johan en Peter
'Vrijheid kan niet worden uitbesteed'
leerdam • Gerrit Verwolf uit Kedichem moet - zoals zoveel jongeren - voor de Duitsers aan de slag. Arbeitseinsatz. De negentienjarige Gerrit heeft pech, de barakken waarin hij gehuisvest wordt, zijn slecht verwarmd. Hij wordt ziek. Het is Eerste Kerstdag, 1943, als hij verward door de hoge koorts de barakken uitgaat en bewusteloos raakt. Als zijn kameraden terugkomen van de kerstviering, vinden ze hem. Maar ze krijgen hem niet meer warm.
Het verhaal van Gerrit is één van de twee verhalen die burgemeester Tjerk Bruinsma vertelt tijdens de dodenherdenking in Leerdam. Hij vertelt daarnaast ook over Johan de Weerd en Peter Cochius. Ze zijn in september 1944 als krijgsgevangenen aan boord van het schip de Hofuku Maru, samen met ruim twaalfhonderd anderen - zowel Britten als Nederlanders. Duizenden kilometers van huis. Ze hebben de hel van de Birmaspoorweg overleefd en zijn nu onderweg naar Japan, via tussenstops in Borneo en Manilla. Bruinsma: "Misschien hielden ze elkaar op de been met verhalen over appels jatten bij boeren die op Loosdorp woonden. En misschien brachten herinneringen aan schaatsen op de Linge wellicht even wat verlichting." Als de Hofuku Maru Manilla verlaat, vallen Amerikaanse bommenwerpers het konvooi aan. De Hofuku Maru krijgt vier treffers te verduren en zinkt binnen twee minuten. Drenkelingen in het water worden door de vliegtuigen gemitrailleerd, omdat zij voor Japanners worden aangezien. Peter en Johan overleven het niet.
Niet vanzelfsprekend
Tjerk Bruinsma vertelt deze verhalen, om zo het belang van vrijheid door te geven. "Want vrijheid komt niet vanzelf, vrijheid pakken we vast en geven we door van generatie op generatie. Wij zijn hier bijeen in een moment van bezinning om ook onszelf af te vragen wat wij zelf doen om de verkregen vrijheid in stand te houden en door te geven. Want vrijheid kan niet worden uitbesteed, maar vraagt van ieder verzet tegen alles wat vrijheid ondermijnt."
Na de speech van Bruinsma werd er twee minuten stilte gehouden. Vervolgens waren er gedichten van Esmay van de Berg en Marit de Jong, leerlingen van het Heerenlanden College. Leerlingen van basisschool Klim Op mochten de Fioole-fakkel ontsteken en overdragen aan leerlingen van de Noachschool. Ook werden er vlinders opgelaten door de leerlingen, als een symbool van bevrijding en vrijheid.