Ouderwets cabaret, niet gehinderd door de tijdgeest
'Normaal is nog niet zo verkeerd'
neerijnen • Zijn eerste schreden op het artiestenpad zette hij in Meteren. "Het zat er duidelijk van kleins af aan al in. Toen ik een jaar of vijf was hield ik al een goochelshow voor de familie, letterlijk tussen de schuifdeuren." Het was een behoefte die zich niet liet tegenhouden door de mentaliteit van 'doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg'.
"Toch is dat wel de sfeer waarin ik ben opgegroeid, en waar ik ook van houd", zegt Jan, die inmiddels in 't Gooi woont. "Normaal is niet zo verkeerd. Leven en laten leven, daar draait het volgens mij om. Op het platteland hebben de mensen dat beter door dan in 't Gooi en de rest van de randstad, vind ik. Allerlei dingen verbieden maakt het leven er niet leuker op. Dat gezemel over vuurwerk bijvoorbeeld. Mensen, het is maar één keer per jaar. Af en toe iets toestaan wat jij minder leuk vindt, is dat nou zo erg? We hebben soms ook een uitlaatklep nodig. Vandaar ook de titel van mijn voorstelling: ik ben 'voor alles'. De politiek zet alles op scherp en wil alles anders. Nou, van mij hoeft dat niet. Ik ben meer van het gedogen en polderen uit de jaren tachtig."
Diezelfde jaren tachtig - of nog eerder - waren ook de hoogtijdagen van de cabaretiers die Van Maanen het meest bewondert. Toon Hermans, Wim Sonneveld. "Ik luisterde als kind zelfs naar de platen van Wim Kan. Ik begreep niets van alle verwijzingen naar politiek, maar toch vond ik het leuk."
Door recensenten wordt Van Maanen regelmatig vergeleken met de Grote Drie. 'Uitvinder van het retro-cabaret' noemen ze hem wel. "Dat heb ik niet bewust gedaan", zegt de veertigjarige kleinkunstenaar. "Ik wilde dicht bij mezelf blijven, doen wat ik leuk vond. Dat was blijkbaar ouderwets, maar het werd wel gewaardeerd."
In 2010 won de geboren Betuwenaar namelijk de Wim Sonneveldprijs. Dat bracht zijn carrière in een stroomversnelling. "Impresariaten toonden belangstelling, dat brengt je verder. Jezelf cabaretier noemen en in het buurthuis optreden kan natuurlijk altijd, maar de waardering die uit zo'n prijs blijkt, geeft wel een boost."
Aandacht en applaus, Van Maanen geniet ervan. "Niet dat het altijd leuk is hoor. Soms sta ik in de coulissen en denk ik: zat ik maar gewoon lekker thuis voor de tv. Maar als mensen bijvoorbeeld ontroerd raken door een liedje dat ik geschreven heb, doet me dat wel veel."
Van liedjes uit zijn eerste show en uit 'Voor later' wordt momenteel een cd gemaakt. "Er staat ook een liedje op over mijn dochter Laura, hoe ze in haar wipstoeltje naast mijn vleugel zat. Ze is nu zeven. Toen ik het haar liet horen, zei ze: 'ik moet er nu weer van huilen'. En mijn zoon heeft al eens gevraagd wanneer ik een liedje over hém ging maken. Dat moet dus nog wel gebeuren. Kinderen zijn een mooie inspiratiebron, dat geldt voor iedereen. Zij zien de wereld met een frisse blik, denken niet zo moeilijk als wij."
Als huisvader maakt Jan het gezinsleven intensief mee. "Dat is niet omdat wij zo geëmancipeerd zijn hoor, het kwam gewoon het handigst uit. Mijn vrouw heeft een leuke fulltime baan en ik ben veel thuis." Wel pendelt hij veel heen en weer naar Bulgarije, voor zijn andere liefde: de opera. "Voor operadirigenten zijn in Nederland weinig mogelijkheden. In Bulgarije wonen half zoveel mensen als in Nederland, maar er zijn twee keer zoveel operagezelschappen. Ik was er een keer uitgenodigd om te dirigeren en word regelmatig teruggevraagd. Gelukkig is muziek internationaal, ik hoef er geen Bulgaars voor te spreken."
Kiezen tussen de kleinkunst en de muziek kan hij niet. "Op dit moment hoef ik ook niet te kiezen en kan ik het allebei doen." Eind deze maand dus in Neerijnen. Hoe voelt dat? "Het heeft wel iets speciaals. Ik heb niet echt bekenden van vroeger uitgenodigd. Mijn moeder komt wel, al woont die ook al lang niet meer in de streek. Misschien kom ik oud-klasgenoten tegen, spannend! Ik kan niet zeggen dat het echt voelt als thuiskomen, maar het is wel een herkenbare omgeving waar ik me op mijn gemak voel. En de Betuwe blijf ik ook gewoon een mooi gebied vinden."
Janneke Boogaard