Pleidooi voor gans op kerstmenu
'Dit is uitstekend ecovlees'
Terwijl de wind om het huis giert, de regen tegen de ramen striemt en hond Russel zich warmt aan de snorrende houtkachel, steekt boswachter Bart Weel uit Dussen van wal. "In 1980 vond ik vanuit Noord-Holland, na mijn opleiding aan de bosbouw-technische school, werk in de Biesbosch. Staatsbosbeheer werd, en is, mijn baas en bij de familie Nieuwkoop in Dussen vond ik een gastvrij onderdak." Niet lang daarna schoot Amor raak. Bart werd verliefd op dochter Helma, ze trouwden en kregen twee zoons. Het gezin nestelde zich op de Zeedijk waar achter hun woning een bijzonder stukje natuur werd gecreëerd met een brede sloot, knotwilgen en grazende schaapjes. "Kijk", wijst Bart naar het ooievaarsnest, "daar werd een nestzoekende ooievaar enkele minuten na zijn landing wreed verjaagd door een koppel Nijlganzen die zich in hun territorium bedreigd voelden."
Bart schat dat er 's winters wel een miljoen winterganzen vanuit Scandinavië deze kant op komen. Die vreten zich vol en veroorzaken in deze koude periode niet al teveel overlast of schade. Bij Staatsbosbeheer zijn ze in de winter zelfs van harte welkom. "Het probleem zit 'm in de zogeheten exoten, ganzen die hier van nature niet thuis horen: Nijlganzen, Canadese ganzen enzovoorts. Die 500.000 dieren zijn nakomelingen van hier ooit gefokte ganzen. Ze ontsnapten, kenden geen natuurlijke vijanden en hebben zich in twintig jaar tijd explosief kunnen vermeerderen. Deze ganzen blijven zomer en winter hier, vreten 365 dagen hele weilanden en akkerlanden kaal. Tegen de avond zoeken ze waterrijke gebieden als de Biesbosch op waar ze hun mest massaal achterlaten. Voedselarme gebieden veranderen daardoor in voedselrijke gebieden waardoor bijzondere planten weggeduwd worden door de onbaatzuchtige groei van uitheemse plantjes, hier ooit naar toe gehaald voor de tuinliefhebber. De natuur raakt uit haar evenwicht en dus moeten wij als toezichthouders iets doen."
Afschieten lijkt het meest voor de hand liggend maar agrariër Johan Bassa, een jonge boer afkomstig uit Meeuwen, is genuanceerder. "Ik zie de laatste jaren een forse toename van het aantal dieren. In de winterperiode hebben we nauwelijks last, maar als we de landerijen in het voorjaar bemest hebben en het gras gaat groeien, lopen we flinke, financiële, schade op. De ganzen eten niet alleen het weiland kaal maar besmeuren met hun enorme hoeveelheid mest ook het land. Onze koeien willen gras dat vol ganzenmest zit niet eten. Met hun platvoeten vertrappen ze het grasland en stampen ze de grond als het ware dicht waardoor het regenwater niet meer goed de grond in druppelt. De oplossing? Vangen en dan doden lijkt me beter dan afschieten want als een jager één of twee ganzen geschoten heeft, vliegen de andere honderd uiteraard op."
Terug naar de boswachter: "Afschieten is inderdaad de minst effectieve oplossing. Beter is het om eieren onder te dompelen in slaolie waardoor ze niet uitkomen. Vangen en daarna verstikken met CO² is de meest humane oplossing op dit moment. Dat vangen kan echter alleen na de broedtijd als de dieren in de rui zitten waardoor wegvliegen bemoeilijkt wordt. Tien ganzen wegschieten op het land van boer X heeft alleen zin als er ook tien worden geschoten bij boer A, B, C, D en zo verder. De handen ineen dus, maar daar gaat het mis. Was voorheen de landelijke overheid de aansturende instantie, nu is dat de Provincie met regelmatig erg verschillende invullingen in bijvoorbeeld Brabant, Zuid-Holland en Gelderland."
'Of wij met kerst gans eten? Die kans is gansgroot!'
Maar wat doen we met al dat ganzenvlees? Bart: "Er komt middels het vangen en afschieten een enorme hoeveelheid ganzenvlees op de markt. Prima geschikt voor fijnproevers maar ook voor voedselbanken. Jammer genoeg hebben sommige partijen gemeend om hierover heel negatief te doen. De ganzen zouden vergast worden, beslist niet waar, waardoor het vlees vol met chemicaliën zou zitten. Pure onzin. Voedselbanken zeiden helaas nee tegen dat kostelijk vlees." Bart is een liefhebber van ganzenvlees, rookt jaarlijks tientallen ganzenborsten en inderdaad het is heerlijk mals. "Dit is uitstekend ecovlees. Opeten is toch honderd keer beter dan het vlees vernietigen? Ik ben ervan overtuigd dat we alleen gezamenlijk de alsmaar uitdijende ganzenpopulatie terug kunnen dringen. Staatsbosbeheer onderschrijft de doelstelling dat alle zogeheten exoten totaal moeten verdwijnen en dat de hoeveelheid oorspronkelijk in Nederland voorkomende ganzensoorten met twee derde terug gedrongen dient te worden. Of wij met kerst gans eten? Die kans is gansgroot!"
En hoewel Jaap van Diggelen, voorzitter natuurbeschermingsvereniging Altenatuur, met kerst iets anders op tafel zet, beseft ook hij dat met name het grote aantal zomerganzen in landbouwgebieden tot problemen leidt. "De ruim gedekte tafel die in de afgelopen decennia voor ganzen is ontstaan, is samen met de toenemende broedgelegenheid in natuurterreinen de oorzaak van te grote aantallen. In gevallen van schade lijkt ingrijpen onvermijdelijk, liefst door nestmaatregelen maar als het niet anders kan door dieren te doden. Overwinterende ganzen dienen met rust te worden gelaten. Daarnaast moeten we ons afvragen waar die ruim gedekte tafel vandaan komt. Gelukkig groeit momenteel het besef bij overheid en landbouwers dat eindeloze schaalvergroting geen duurzame oplossing is. Ik hoop dat dit leidt tot een omslag richting meer natuur-inclusieve landbouw waarin gezond voedsel voor een goede prijs, een gezond milieu en biodiversiteit hand in hand gaan."
De boswachter wil nog wat kwijt: "Staatsbosbeheer zoekt altijd naar de balans, wil het natuurlijk evenwicht zoveel mogelijk herstellen. Wij proberen te voorkomen dat er in de natuur allerlei uitheemse planten en dieren kansen krijgen. Die horen hier beslist niet thuis en zij overwoekeren rampzalig de oorspronkelijke 'bewoners' in de natuur. Bezuinigen op Staatsbosbeheer en aanverwante organisaties zou onmiddellijk moeten stoppen want alleen met voldoende mankracht krijgen we de gans en al die andere exoten het land uit."