Gijsbert en Henk Vos
'Dieren waren opeens bang'
Gijsbert en Henk Vos runnen met passie hun gemengd bedrijf tussen Drongelen en Genderen. Aan De Tol worden hun koeien dagelijks door twee zogeheten melkrobots gemolken. "Die robot maakt het werk lichter en makkelijker", vertelt Henk. Zoon Gijsbert weet: "Het scheelt enorm aan arbeid en bovendien hebben we meer opbrengsten, mede omdat sommige koeien wat vaker gemolken kunnen worden, bijvoorbeeld nadat ze gekalfd hebben. Niet onbelangrijk: die robot stelt je als boer in staat om meer bij je gezin te zijn. Je kunt met een gerust hart een dagje uit terwijl het bedrijf volautomatisch doorgaat." Een ideale situatie, zo lijkt het. Ware het niet dat de robots soms in de war raken door verstoring van het magnetisch veld. De conclusie van vader en zoon is dat laagvliegende helikopters van Defensie de boosdoeners zijn. Gijsbert is inmiddels de vierde generatie Vos die op deze plaats een boerenbedrijf runt. "We melken een flink aantal koeien, houden een mooie groep schapen en hebben een stal met zeugen liggen. Daarnaast bewerken we tientallen hectares akkerland waarbij je moet denken aan aardappels, bieten en graan. Klagen? Dat de prijzen niet altijd optimaal zijn, is geen nieuws. Dat de Europese regelgeving je soms horendol maakt, moet ik helaas benadrukken. Voeg daarbij het steeds minder voorspelbare weer met extreme regenbuien en je begrijpt onze zorgen."
Staand bij de twee robots zien we hoe Stijntje 32 zich letterlijk in de robot plaatst. Haar spenen worden automatisch gewassen en geföhnd, de computer ziet welke koe het is en noteert alle gegevens. Hoeveel extra voer mag ze vandaag krijgen, hoe is het met haar gezondheid? Henk wijst ons op iedere volgende handeling die de melkrobot uitvoert. Gijsbert legt uit: "De computer houdt bij hoeveel melk uit iedere speen komt, hoe vaak Stijntje vandaag bij de robot is geweest (max. drie keer), hoelang de melktijd is, hoe vitaal de koe is. Een erg belangrijk gegeven is het cel-getal in de melk. Brussel heeft de maximale hoogte aangegeven van dit getal; een koe met een te hoog cel-getal moet afgevoerd worden. Ook wij hebben koeien op moeten laten halen maar bij nader onderzoek door de dierenarts bleek er geen ziekte ten grondslag te liggen aan dat verhoogde cel-getal. Er bleken minder koeien naar de robot te gaan, we kregen opeens 200 liter minder melk per dag, we zagen dat de algehele conditie van veel koeien snel achteruit ging. Je denkt na, loopt alle mogelijke oorzaken na, overlegt met collega's, de dierenarts, de leverancier van voer, de robotfabrikant enz. Toen we alle opties hadden bekeken, bleef er nog één mogelijkheid over: er is iets met de robot."
Was de robot stuk?
"Nee, de robot was niet stuk maar vormde voor de koeien een soort van bedreiging. De dieren waren opeens bang om zich automatisch te laten melken. Een collega meldde hetzelfde probleem en sprak over straling rondom de robot, een voor dieren bedreigend magnetisch veld. Op zijn advies hebben we een wichelroedeloper laten komen. De beste man heeft in en om de stallen gelopen en met het plaatsen van enkele 'koperen plaatjes' de zogeheten laagspanning rondom de boerderij weer geneutraliseerd. Als sneeuw voor de zon waren de problemen weg en lieten de koeien zich weer rustig melken en liep de productie weer op." Vader Henk vult aan: "Je kon binnen een dag al zien dat de beesten beter in hun vel zaten, dat de conditie weer stijgende was en dat de koeien de stal weer als een prettige en vertrouwde omgeving gingen ervaren." Henk en Gijsbert hebben zich suf geprakkiseerd en kwamen er niet uit. De hygiëne is optimaal, het voer is prima, de verzorging kan niet beter, de straling van wateraders en GSM kunnen we blijvend wegnemen. Het kan haast niet anders dan dat er een telkens wisselende straling is. Hebben we te maken met radar in de buurt? Gijsbert: "Al snel viel het woord helikopter want we wonen hier in het laagvlieggebied van Defensie. De Apaches hebben radar aan boord en zonder dat ik er verstand van heb, bleken de problemen met de robot terug te zijn zodra men laag over ons erf had gevlogen. Soms hebben we weken geen problemen, soms meerdere keren per maand. Bewijzen kan ik het niet maar alles lijkt erop dat het laagvliegen een verstorend magnetisch veld veroorzaakt welke nauwelijks meetbaar is."
Wichelroedeloper Hans Hellings: "De straling veroorzaakt door radar is lastig uit te schakelen omdat Defensie telkens nieuwe radars uitzendt in een vlieggebied. Overigens: niet alleen koeien hebben last van straling. Ook mensen en met name jonge kinderen hebben vaak slaapproblemen mede veroorzaakt door laagvliegende helikopters." Is boer Vos de enige in de regio die problemen heeft? Landbouworganisatie ZLTO meldt via woordvoerder Rico Ligtvoet: "Wij kennen de geduide problemen die tot ons komen via agrariërs in het laagvlieggebied. Vos is dus niet de enige. Nader onderzoek lijkt gewenst, mogelijk door de Universiteit van Wageningen, mede omdat het niet alleen robots betreft maar ook traditionele melkstallen. Deze krant belde met meerdere agrariërs en, heel verrassend, er blijkt een taboe te liggen op dit onderwerp. Zelfs boeren waar wichelroedeloper Hans Hellings komt, melden aan deze krant dat zij geen problemen hebben.
De woordvoerster van het Defensie Helikopter Commando, majoor Inge van Megen, reageert als volgt: "Dat het vliegen door onze helikopters opgemerkt wordt en met name het geluid als hinderlijk ervaren kan worden, is ons zeker bekend. Dat is ook de reden dat we de trainingen zo veel mogelijk proberen te spreiden boven verschillende laagvlieglocaties in Nederland en we ook in het buitenland het laagvliegen trainen. We zijn ons echter niet bewust van storingen aan apparatuur op de grond door voorbij vliegende helikopters. Een dergelijke melding is mij niet eerder ter ore gekomen."
'Niet alleen koeien hebben overigens last van straling'