Nieuwe dominee Papendrechtse Morgensterkerk
'Ik ben niet in een hokje te plaatsen'
papendrecht • Al op veertienjarige leeftijd wist ze: ik wil dominee worden. Dan kon ze vaak over het geloof praten. 'Ik vind het altijd heel spannend om met mensen samen de Bijbel te bestuderen.'
Het is een grijze oktoberdag. In een kaal vergaderzaaltje van de kerk zorgt Birke voor een thermoskan warme thee. Ze werd geboren in Zwitserland en groeide op in het Duitse Zwarte Woud, wat haar charmante accent verklaart. Na haar middelbare schooltijd woonde en werkte ze een jaar in Israël (Nes Ammim), daarna studeerde ze in Amsterdam en Utrecht. Het was de liefde die haar naar Nederland bracht. "In Israël leerde ik mijn man Theo de Lange kennen."
Als student in Amsterdam ontmoette ze de joodse Chana Safrai die lesgaf in jodendom en de joods-christelijke dialoog. "Chana vroeg me of ik een proefschrift wilde schrijven aan de katholieke theologische universiteit in Utrecht. Die kans heb ik gegrepen." Ze schreef een proefschrift over het Bijbelboek Hooglied, bezien vanuit de joodse traditie. "Het christendom staat in het verlengde van het jodendom." Ze vindt het belangrijk om Jezus in zijn joodse context te zien. "De dingen waarover hij leerde, verschillen niet zo erg van wat de rabbijnen dachten en deden."
Birke houdt niet van dogma's. "Ik ben niet in een hokje te plaatsen, heb me verdiept in het feminisme, jodendom en islam. Daar zoek ik het verbindende, ik zet me niet af. Ik verzet me wel als iemand zegt: dit moet je geloven want dit is de waarheid. Uit het jodendom heb ik geleerd: er zijn nog een heleboel andere perspectieven. Het liefst hou ik een tekst als een diamant in mijn handen en wil ik de verschillende facetten bekijken. Het geloof is voor mij iets wat alsmaar verandert. Wat je gelooft als kind is niet hetzelfde als wat je gelooft op je tachtigste. Wat continu verandert is het godsbeeld. Ik geloofde in een persoonlijke God en ben nu wat meer zoekende. Je hebt verschillende toegangen tot God. De godsnaam Elohim is verbonden met een God die veel afstandelijker is dan een God die een band heeft met de mens, die jaloers kan zijn en met de mens mee lijdt. En dan is er nog alles wat daartussenin zit, dat zijn allemaal facetten van één en dezelfde God."
Bevrijding
Ze lacht regelmatig verontschuldigend, omdat ze het niet altijd makkelijk vindt om de juiste woorden te vinden. Ze wil zich niet vastleggen. "Wel kan ik zeggen dat God iemand of iets is wat met bevrijding te maken heeft. Als God zichtbaar wordt in de geschiedenis, heeft het iets te maken met bevrijding." Is God iemand of iets? "Leg me niet vast op dat 'iets'. Mijn woorden schieten tekort. Ik bid tot een God die ons hoort. Maar tegelijkertijd is God zoveel groter en nooit vast te leggen in een persoon. Ik kan ook net zo goed zeggen dat God vader en moeder is, en herder. De grote vraag is natuurlijk: kan God ingrijpen in deze wereld? Ja, door ons mensen." Opnieuw glimlachend: "En dat antwoord schiet ook weer tekort."
De theologe vindt het belangrijk dat er kerken zijn. "In geloofsgemeenschappen kun je elkaar inspireren en samen aan het koninkrijk van God werken, deze wereld een beetje beter maken, geïnspireerd door de Bijbel. Het is zo fantastisch als dat lukt. Wat ik ook heel belangrijk vind is dat je openstaat voor de ander, ook voor andere stromingen in de (christelijke) kerk, of die nu wat meer behoudend zijn of modern. En voor het jodendom en de islam. Dat je probeert bruggen te slaan, het verbindende zoekt." Ze wil Jezus door de ogen van het jodendom bekijken, Hem als jood zien. "Christendom en jodendom zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. We kunnen van elkaar leren, dat inspireert me enorm."
Met glanzende ogen vertelt ze over een jongerenreis naar de internationale kloostergemeenschap Taizé in Frankrijk. Ze werkt graag met jongeren. "Ik moet testen of de jongeren van de Morgensterkerk daarop zitten te wachten, op zoeken naar hun eigen spiritualiteit." Ze hoopt hun vertrouwen te winnen. "Het is zo'n mooi cadeau als dat lukt!"