Achterkleinzoon van Harrie van de Laak van Hotel Gottschalk
Een bijzondere band met Zaltbommel
zaltbommel • De 27-jarige Marco de Kramer uit Amsterdam staat op 17 november op de planken van theater De Poorterij, in de voorstelling 'Toon, Liedjesman'. Marco heeft een bijzondere band met Zaltbommel; zijn overgrootvader was Harrie van de Laak, in de Tweede Wereldoorlog eigenaar van Hotel Gottschalk.
Marco is niet in deze regio opgegroeid, maar de geschiedenis van zijn Bommelse overgrootouders Harrie en Appellonia van der Laak heeft een belangrijke rol gespeeld in zijn leven. Zijn moeder Olga, die dertien jaar na de oorlog geboren is, zat met veel vragen. "Wat is er precies gebeurd in de oorlogsjaren, hoe zat het allemaal, dat wilde mijn moeder weten", vertelt Marco aan tafel bij zijn achterneef, de bekende Bommelaar Nol de Visser. "Toen mijn overgrootvader en de joodse onderduikster Mary Wolf door de Duitsers doodgeschoten waren, werd mijn overgrootmoeder, Appellonia opgepakt en met twee van haar kinderen naar kamp Vught overgebracht. Toen ze na de oorlog terugkwamen was het hotel leeggeroofd." Dochter Tilly wilde de draad wel weer oppakken, maar dat werd haar onmogelijk gemaakt. Veel Bommelaren keken haar met de nek aan, omdat het hotel in de oorlogsjaren niet alleen illegaal onderdak bood aan joodse onderduikers, maar ook veel Duitsers van het hotel gebruik maakten.
Wat er precies gebeurd is in de periode voor de inval op 8 juli 1944 is nooit echt duidelijk geworden. Er was waarschijnlijk sprake van verraad of misschien heeft iemand zich versproken. De Duitsers hebben de werkelijke schuilplaats van de onderduikers niet gevonden en de overgebleven onderduikers konden twee dagen later alsnog vluchten. Eén van die overlevenden was de jonge Alex Hes. In 2012 was Alex (die een jaar later op 88-jarige leeftijd is overleden) aanwezig bij het plaatsen van de eerste twee stolpersteine in Zaltbommel. Die twee gedenktsteentjes liggen voor de entree van het voormalige Hotel Gottschalk, momenteel het leegstaande Chinese restaurant. Marco en zijn moeder waren ook bij die onthulling aanwezig. 'Tilly van de Laak heeft niks verkeerd gedaan' kopte het Brabants Dagblad de volgende dag. "Voor mijn moeder was het heel fijn dat Alex dat in het openbaar gezegd heeft", vertelt Marco. "Alex heeft na de oorlog altijd contact gehouden met onze familie en sprak heel liefdevol over mijn overgrootouders."
Voor Marco heeft het optreden in Zaltbommel vanwege zijn familiegeschiedenis een bijzonder tintje. Maar daarnaast is het ook 'gewoon' een voorstelling. Een bijzonder leuke voorstelling, dat wel. Marco is een paar jaar geleden afgestudeerd aan de Frank Sanders Akademie voor musicaltheater. Hij speelde onder meer in de kerstshow van theaterdiva Karin Bloemen en is via haar in contact gekomen met Maurice Hermans, de zoon van Toon Hermans. "Maurice is nu 68 jaar", vertelt Marco. "Hij krijgt heel vaak van mensen vragen over zijn vader. Over hoe Toon nu écht was, bijvoorbeeld." Voor Maurice was dit de aanleiding om 'Toon Liedjesman' te maken en daar samen met drie jonge artiesten mee door het land te reizen. "Hij wil de liedjes van zijn vader overdragen aan de nieuwe generatie", legt Marco uit. Volgens Marco heeft Toon Hermans een 'on-Nederlandse hoeveelheid' liedjes gemaakt. "Niet alleen over de liefde, maar over zo ontzettend voor verschillende onderwerpen." In de voorstelling, waarin naast Maurice Hermans en Marco de Kramer ook Patricia van Haastrecht en Sanne Verboom op het podium staan, komen de bekendste liedjes van Toon natuurlijk allemaal aan bod. Maar ook, en dat is echt heel speciaal, flink wat liedjes, die nog nooit eerder zijn uitgekomen. Ook heel bijzonder is Johnny van Elk, de 81 jaar oude toneelmeester, die 27,5 jaar toneelmeester was bij Toon Hermans; hij is er gewoon bij in Zaltbommel.
In de zaal zitten in ieder geval Marco's moeder Olga samen met haar neef Nol de Visser. En ook hun nicht Astrid is erbij, een andere kleindochter van Harrie van der Laak.
Britta Alink