'Vluchteling moet zelf contact zoeken'
De visie van Aboutaleb
alblasserdam/rotterdam • Ahmed Aboutaleb beschouwt integratie vooral als een taak van vluchtelingen zelf. "Het is niet in de eerste plaats een kerntaak van de overheid", zegt hij.
Aboutaleb kwam in 1976, op 15-jarige leeftijd, vanuit Marokko met zijn moeder en broers naar Nederland. Hoe kijkt hij als ervaringsdeskundige naar de tegenvallende resultaten op het gebied van integratie? Minder dan de helft van de nieuwkomers die begin 2013 naar Nederland kwamen, slaagde binnen drie jaar voor het inburgeringsexamen.
"Het is niet verrassend dat integratie lang duurt. Voordat ik zelf een redelijk beeld had van Nederland was ik denk ik een jaar of vijftien in Nederland. Als je andere waarden en een andere taal en cultuur gewend bent, is dat niet verrassend. Integratie is niet in de eerste plaats een kerntaak voor de overheid, maar een taak van de mensen zelf. Die moeten daar verantwoordelijkheid voor willen dragen. Als je een immigratietraject ingaat, wil je erbij horen, meedoen. Na lange jaren begint ook het proces van eigenaarschap, dat je mede-eigenaar wordt van je nieuwe land en bij wijze van spreken de nachtwacht wilt verdedigen. De rol van de overheid komt op de tweede plaats, die moet dat proces faciliteren, ondersteuning bieden bij het vinden van een baan en het leren van de taal, bij moeders interesse wekken voor actieve deelname aan de arbeidsmarkt en vrijwilligerswerk."
Op de koffie
Ook voor Nederlandse burgers is een belangrijke rol weggelegd, vindt Aboutaleb. "Je kunt niet integreren als je geen ruimte krijgt. Je moet zelf correct invoegen, maar tegelijkertijd moet je ook ruimte krijgen om te kunnen invoegen. Om te beginnen moet je contact zoeken over en weer, buren op de koffie vragen als je in een straat komt wonen. En als Nederlandse buren zeggen: 'Wij nodigen zo iemand ook eens uit, dan kunnen ze zien hoe wij wonen en hebben wij een gesprek, al is het soms met handen en voeten.' Maar het begint bij degene die er komt wonen, die moet zelf contact zoeken."
De Nederlandse samenleving moet niet alleen ruimte geven, maar ook bereid zijn om welvaart te delen, vindt Aboutaleb. "In zijn algemeenheid hoor ik vooral in het debat: onze welvaartsstaat is in gevaar, die moeten we beschermen en verdedigen. Dat moeten we ook doen, maar ik mis in het debat dat delen ook een kernwaarde kan zijn van een samenleving. Dat het fantastisch is om te delen. Je krijgt daar ook iets voor terug, delen is ook een vorm van vermenigvuldigen. De welvaart die daardoor ontstaat, komt in de samenleving terecht, die wordt daar beter van. Dat moet degene die bereid was om te delen het gevoel geven: fantastisch dat ik mede aan het begin heb gestaan van het succes van iemand anders."
Delen en ruimte geven dus. Maar begrijpt Aboutaleb Syrische christenen die Europa naïef vinden in het binnenhalen van duizenden moslims?
"Laten we oppassen dat we dit soort percepties niet importeren. We moeten blijven doen wat het internationale verdrag zegt: kijk naar het individuele verhaal. In landen van herkomst zijn er veel religieuze twisten. Wij moeten waakzaam zijn en die niet importeren. Een foute perceptie moeten we vluchtelingen echt afleren. Iedereen heeft recht op zijn eigen oriëntatie op de wereld, maar nimmer mag dat leiden tot het importeren van het conflict."
'Het is niet verrassend dat integratie lang duurt'
Kleinschalige opvang
Aboutaleb vindt het bemoedigend dat er steeds meer dorpen en steden zijn die kleinschalige opvang willen bieden aan vluchtelingen, zoals ook in Alblasserdam gebeurde. Maar zonder grootschalige opvang kunnen we niet, is zijn mening. "Vanuit mijn perspectief en de rijksoverheid kennend, begrijp ik heel goed dat er sprake is van opvang van enige omvang, om processen beter te laten verlopen en de kosten in de gaten te houden. Hoe meer mensen je in zo'n omgeving brengt, hoe goedkoper het is. Maar het gaat wel om mensen en om draagkracht van de samenleving. Je ziet een beweging: er zijn steeds meer dorpen en steden die kleinschalig willen opvangen. Op zichzelf is dat bemoedigend, maar het probleem is dat de staatssecretaris en het coa er nog niet erg enthousiast over zijn. Zelfs als ze zeggen: het idee is interessant. In de burelen van het coa wordt nog altijd gedacht in termen van azc's, het is nog niet helemaal geland."
"Ik kan me voorstellen dat een mix van kleinschalige en grote voorzieningen, met maximaal 600 mensen, heel goed zou kunnen functioneren. En dat in een regio een aantal kleinschalige voorzieningen met elkaar verbonden zijn. Het is een kwestie van logistiek, je kunt het proces zo organiseren dat de verhoren op één plek gebeuren. Als er sprake is van een wil, dan kan dat. Het is helemaal interessant als bewoners zeggen: dat vinden wij fijn."
Elkaars verhalen
Dat de gemeente Alblasserdam verhalen van vluchtelingen die er woonden laat vastleggen en publiceren, vindt Aboutaleb een goede zaak. "Het delen van verhalen is belangrijk. Omdat we elkaar daardoor gaan begrijpen, wat niet hetzelfde is als begrip hebben. Dat staat of valt met het aanhoren van elkaars verhalen. Veel mensen die zeggen dat ze niets moeten hebben van asielzoekers, komen in actie als er een jongen uit hun eigen straat uitgezet moet worden. Want zo'n jongen kennen ze, en ze kennen zijn verhaal. Als je iemands verhaal hebt gehoord, kun je begrijpen wat diens motieven zijn. Ik ben blij dat we in Rotterdam het Verhalenhuis Belvédère hebben, waar mensen elkaar ontmoeten en gesprekken op gang komen. Dat is een beter wapen in de strijd tegen onkunde en gebrek aan kennis over anderen dan allerlei politieke middelen."