Schrijver P.F. Thomése geeft lezing over zijn werk
'Niemand kan leven zonder hoop'
zaltbommel • "De meest intense herinneringen uit mijn jeugd bewaar ik aan het voetballen. Dat deden we bij de Philipsschool en op de afgetrapte veldjes van de Balkan, de buurt waar ik woonde. Zo gepassioneerd als wij jongetjes daar toen mee bezig waren, dat zie je volgens mij alleen op die leeftijd. Het mooie is dat ik dat nu terugzie bij mijn zoons."
Schrijven had toen nog niet zijn interesse. Lacht: "Ik wilde keeper worden van het Nederlands elftal. Rond mijn twaalfde zag ik in dat dat een lastig verhaal zou worden."
De wereld van het geschreven woord openbaarde zich aan de jonge Frans toen hij op het Stedelijk Gymnasium in Den Bosch zat. "Ik schreef voor de schoolkrant, zat bij het schooltoneel. Het was ook de tijd van de liefdesbrieven, nu een bijna uitgestorven verschijnsel. Ik ontdekte dat ik er humor en ironie in kon verwerken. Als de brief dan niet aansloeg zoals ik hoopte, kon ik doen alsof het een practical joke was. Zo ontdekte ik allerlei mogelijkheden in taal die het dagelijks leven mij onthield."
Thomése begon zijn loopbaan als verslaggever bij het Eindhovens Dagblad. In 1986 werd zijn eerste literaire verhaal gepubliceerd in tijdschrift De Revisor. Zijn eerste boek, Zuidland, leverde hem meteen de Ako Literatuurprijs op. "Dat betekende dat ik me geen zorgen hoefde te maken over erkenning. Er is niets ergers dan niet erkend worden, en ik geloof dat je er ook slechter door gaat schrijven. Of het winnen van die prijs ook een druk op me legde om te presteren? Nee; die druk leg ik mezelf wel op, die moet niet van buiten komen. Ik ben zo'n twee jaar bezig met een boek. Een jury leest het in twee dagen."
Over het schrijven van een roman: "Vaak is het in het begin ploeteren, alsof ik een steen een helling op moet duwen. Is-ie eenmaal boven, dan volgt een eenparige versnelling en gaat de rest bijna vanzelf. Dat komt ook doordat ik in het begin allerlei keuzes maak, waar ik voor de rest van het boek aan vast zit. Dat sluit mogelijkheden uit, maar het is ook mooi, want het vervolg wijst zich dan vanzelf. Dát gevoel zoek ik. Ik heb nooit vooraf het hele verhaal in mijn hoofd. Dan zou ik het niet schrijven. Een boek moet een belofte in zich hebben, voor mij en voor de lezer."
Thomése blijft bij het schrijven dicht bij zichzelf. "Soms word ik getroffen door een karaktertrek van iemand. Of door een gebeurtenis. Eén van de verhalen uit mijn lagere schooltijd was dat de vader van mijn vriend Henk van Stuijvenberg - hij had een ijzerwarenzaak in de Waterstraat - in de oorlog de Waal was overgezwommen. Hij verloor daarbij zijn broer. Dat verhaal heb ik gebruikt in De Onderwaterzwemmer."
Het boek kwam in april vorig jaar uit en kreeg lovende kritieken. In het eerste deel zwemt hoofdpersoon Tin tijdens het laatste oorlogsjaar bij Wellseind de Maas over naar bevrijd gebied. Aan de overkant ontdekt hij dat hij zijn vader kwijt is. Hij wordt nooit gevonden.
Dit verlies en het schuldgevoel erover is een rode draad door het leven van Tin, en ook door het oeuvre van Thomése. Zuidland schreef hij naar aanleiding van de dood van zijn vader, toen hij zelf begin twintig was. Later verloor hij zijn dochtertje, zijn eerste kind. Daarover schreef hij Schaduwkind. "Iemand verliezen - niet per se in de dood, ook in de liefde - geeft een sterke aandrang om te schrijven."
De zware thema's zuigen de lezer van De Onderwaterzwemmer bijna mee het Maaswater in, maar de humor en ironie uit zijn vroege liefdesbrieven ontbreken ook in deze roman van Thomése niet. De laatste paar zinnen zijn ronduit hoopgevend. "Hoopvol eindigen is een noodzaak. Anders zou het leven van hoofdpersoon Tin ook niet reëel zijn en zou ik het dus ook niet kunnen beschrijven. Niemand kan leven zonder hoop."
P.F. Thomése geeft vrijdag 18 maart een lezing in de Gasthuiskapel in het kader van de Boekenweek. Reserveren kan via de bibliotheek: 0344-639940 of www.bibliotheekrivierenland.nl
Janneke Boogaard