Jacqueline Maris reisde door het Amerika van Trump
22 heftige portretten
Radiomaker Jacqueline Maris uit Heesselt pakte de Greyhound en trok 5.000 kilometer door het 'vergeten' midwesten van Amerika. Ín de bus sprak ze met bewoners van het immense gebied, bijna zonder uitzondering ploeterend in de marge van de samenleving. Het resultaat van het Greyhoundproject: prachtige, authentieke verhalen op de radio en in de krant. Een bus met foto's van de Nijmeegse fotograaf Inge Hondebrink was onlangs te zien in Breda.
Het midwesten: de oneindige vlakte die niet kan opboksen tegen de vrijdenkerij van de westkust en tot de verbeelding sprekende steden in het oosten. "Mijn uitdaging was om de verveling spannend te maken. Heb je wel eens een dag in een bus gezeten? Een stinkende plee, stoelen kapot, sommige bussen hingen van plakband aan elkaar." Een buschauffeur met autoritaire trekjes. "Je zit in een gesprek en voortdurend komt-ie blaffend door de intercom: 'zet die muziek zachter'. Of: 'dít zijn de regels van de Greyhound'."
In de bus interviewde ze niet, maar sprak ze reizigers. Feiten (wie, wat, waar, wanneer) waren inferieur aan de toevalligheden en verrassende wendingen die een spontaan gesprek kan nemen. Ook al stapte ze in met audioapparatuur en moest ze haar gespreksgenoten om toestemming vragen om het opgenomen materiaal te gebruiken. "Hoe zo'n gesprek begint? Er hoeft maar iemand te vragen of er wifi in de bus is, en je hebt al een beginnetje. Zó heftig wat mensen allemaal vertellen, al moet je wel de bereidheid hebben om echt te luisteren."
Een ontmoeting met een alleraardigste knul (Ben) die na twee moordpogingen en acht jaar opvoedingsgestichten zijn leven radicaal beterde. Een meisje (Sara) dat verslaafd was aan crystal meth, maar nu clean is. Een gedetineerde vrouw die drie dagen in de Greyhound mocht reizen met een zendertje om haar middel, en God vond. Een andere vrouw (Nicole), de oudste uit een gezin met veertien kinderen aan wie de zorg over een broer en een dozijn zussen, van verschillende vaders, was toevertrouwd. Die in de Greyhound het leven hervond pas nadat haar jongste zusje zwanger was geraakt. "Ze voelde zich puber en juichte: 'ik ben naar de movies geweest'. Ze was op weg naar huis om voorgoed haar koffers te pakken, maar vreselijk bang dat ze de druk van haar moeder en oma niet zou kunnen weerstaan. Echt een verhaal waarvan je zegt: wow. Met een moeder die bij wijze van spreken voor alle mannen wijdbeens ging liggen, she always picked the wrong ones. De Greyhound gaf die meid eindelijk vrijheid." Over haar methode zegt ze: "Mijn verhalen gaan over mensen. Ik ben niet gekropen in de rol van journalist, maar ik laat mensen zich presenteren zoals ze dat willen. Geen vragen als: kan dit wel, zoals een journalist zou doen. Maar een gesprekspartner. Bij het verhaal van Ben dacht ik: dit kan niet waar zijn. Maar tussendoor sprak ik Sara die op haar elfde al aan de drugs zat. Op een gegeven moment geloof je dat; een kind wordt niet uit huis geplaatst omdat hij elke dag door zijn vader met een riem wordt geslagen of drugs krijgt van zijn moeder, maar omdat hij lastig is voor de samenleving. In Amerika draait het niet om kinderbescherming, maar om de beveiliging van de maatschappij."
"Mij verbaast het niks dat Trump heeft gewonnen", zegt ze quasi-onverschillig. Door de jaren heen ontwikkelde Jacqueline een haat-liefdeverhouding met de grootmacht aan de overzijde van de grote plas. Om te illustreren hoe erg Amerika is afgegleden, trekt ze een parallel met Afrika waar ze ook vaak verhalen maakt voor radio, tv of krant. De armoe op dat continent is nog enigszins verklaarbaar - daar waar onder meer China de grondstoffen van de toch al straatarme Afrikanen afpikt. Maar Amerika, met al die rijkdom. "De hele middenklasse is al sinds Reagan weggevaagd."
Uiteindelijk 'haalden' 22 Amerikanen het eindresultaat van het project. Hoe divers ook, ze hadden twee overeenkomsten: hoop op een betere toekomst en bijna altijd op sjouw. "Je zit in de cocon van de bus waarin bijna alle mensen (af en toe ging er ook iemand op familiebezoek) een enkeltje elders nemen. Eén persoon ging bijvoorbeeld drie staten verderop in Kentucky naar een kippenslachterij om één dollar boven het minimumloon te kunnen werken. Dit zijn de Amerikaanse tegenhangers van de vluchtelingen die in Turkije de oversteek naar Europa wagen. Ik dacht: oké, jij neemt dus wel het initiatief om je lot te verbeteren. Dat thema - hoop - is een grote rode draad door deze productie."
Jacqueline Maris maakt nu een serie internet-audioverhalen over misdaad op het platteland. De eerste aflevering gaat over de zogenaamde 'spoorwegmoord'. Peter de B. - toen wonend op de Benedenweg in Varik - reed op 1 augustus 2003 bij Culemborg zijn auto met zijn vrouw Paula erin de spoorwegovergang op, trok de handrem aan en rende zelf weg. Later beweerde hij dat hij een blackout had gehad. Ondanks twijfel is Peter de B. nooit veroordeeld. Mensen uit de Betuwe die zich deze zaak herinneren en iets toe kunnen voegen kunnen een berichtje mailen naar jacmar77@hotmail.com.
Mij verbaast het niks dat Trump heeft gewonnen