Beroemde Indonesische kunstschilder tankt energie in Leerdam
Kartika Affandi: 'Never cry for a man'
leerdam • De 81-jarige levenslustige inwoonster van Jogyakarta verbleef de afgelopen vier weken in het huis van Barney Agerbeek, die bezig is met een boek over haar interessante leven en werk.
Het boek zal volgend najaar worden gepresenteerd tijdens de internationale tentoonstelling Europalia in Brussel, dat helemaal gewijd zal zijn aan Indonesië. Kartika (geboren in 1934) is de dochter van de wereldberoemde Indonesische schilder Affandi. "Ze is een heel krachtige persoonlijkheid", zegt Agerbeek. "Ik vind het heel fijn om een vrouw te portretteren, die in haar leven de kracht heeft gehad om voor zichzelf op te komen, die zich niet liet onderwerpen door haar man."
Vingers
Al op jonge leeftijd leerde Kartika hoe ze de verf direct met haar vingers of vanuit de tube op het schilderdoek moest zetten, zonder gebruik te maken van een penseel of kwast. Ook het mixen van de verf gebeurde op de handen of de vuisten. Kartika werkt in de traditie van de impressionisten, dat wil zeggen naar de waarneming. "Ik werk altijd op de plek zelf, zodat ik direct contact heb met het onderwerp dat ik aan het schilderen ben. Vaak staan er toeschouwers mee te kijken, maar dat vind ik eigenlijk alleen maar leuk."
Barney Agerbeek kan daar over meepraten. Hij heeft haar meegemaakt, terwijl ze aan het schilderen was bij de eeuwenoude tempel Borobudur op Midden-Java. "Er staan dan soms hordes toeristen om haar heen. Maar ondanks de drukte en het lawaai, gaat ze gewoon onverstoorbaar door. Maar als ik dan na een tijdje terugkeer op de plek, dan heeft ze mij gelijk in de peiling tussen de mensenmassa." Kartika trouwde op haar zeventiende en kreeg acht kinderen. Ze werd slecht behandeld door haar man. Barney Agerbeek: "Het heeft haar geweldig veel inspanning gekost om van haar man te scheiden. Dat heeft ze uiteindelijk via de rechter voor elkaar gekregen. Het spectaculaire nieuws haalde destijds alle Indonesische kranten. Maar het was niet makkelijk, want daarna stond ze er alleen voor. En vanaf dat moment is ze haar geld gaan verdienen met schilderen. Dat was in die tijd ongekend."
"Laat je nooit onderwerpen door een man", zegt Kartika over haar strijd. "Never cry for a man."
Diepste emoties
Sommige werken van Kartika getuigen ook van die strijd die ze heeft moeten voeren. Agerbeek: "Ze heeft schilderijen gemaakt, waarin ze haar diepste emoties liet blijken. Zo maakte ze na haar scheiding een schilderij waarop ze uit haar eigen vagina wordt herboren. Dat schilderij was zeer schokkend voor een land als Indonesië." Kartika schilderde vaak eenvoudige boeren en vissers, maar ook bedelaars en gebochelden. Ook confronterend zijn de schilderijen van haar vader tijdens zijn periode van aftakeling. Ze zijn ontdaan van elke vorm van glamour en grootheid.
Borobudur
Tijdens haar verblijf in Nederland maakte Kartika maar liefst zeven grote schilderijen. Op één van de schilderijen is het dijkhuisje afgebeeld bij gemaal De Oude Horn, de werkplaats van kunstenaar Bernard Heesen. Ook zit er weer een werk bij van de Borobudur. Kartika heeft mooie herinneringen aan deze wereldberoemde tempel. "In mijn jeugd was het een mooie, rustige en vredige plek. Tegenwoordig maken heel veel bezoekers foto's van de tempel, om aan de wereld te tonen dat men er geweest is. Er is geen respect, geen beleefdheid. Veel kinderen en jonge mannen beklimmen de tempel, alsof ze Tarzan zijn. Het enige wat ik kan doen is de tempel schilderen, omringd door lotusbloemen. De lotusbloem symboliseert perfectie."
Kartika werkt graag met mensen met een verstandelijke beperking. Samen met tien leden van dagbestedingsgroep De Ruimte maakte ze vorige week een groot schilderij tijdens het evenement World Art in Delft.
Dick Aanen