Vakantiereis huisarts leidt tot project in Oekraïne
'Kennis en vaardigheid delen'
De Stichting Foundation Sharing Knowledge Netherland – Ukraine (FSKNU) – zet zich in om de kennis van Nederlandse artsen te delen met hun collega's in Oekraïne. Leerdammer Henk van Schothorst - gepensioneerd huisarts - is directeur van de stichting.
Een paar jaar geleden bezocht hij samen met zijn vrouw de Oekraïne. Ze kwamen in contact met artsen in het kinderziekenhuis van Zhytomir, een stad met 270.000 inwoners. "Ik was nieuwsgierig hoe ze daar te werk gingen. Tijdens die gesprekken kreeg ik vragen over de verschillen in de gezondheidszorg in Nederland en Oekraïne, maar ook medisch-inhoudelijke vragen. Hoe behandelen we een oorontsteking bij kleine kinderen, hoe herkennen we blaasontsteking?" Van Schothorst stelde vast dat de gezondheidszorg daar heel anders is georganiseerd dan in ons land. "Iedereen moet zich melden bij de plaatselijke polikliniek. Opmerkelijk is dat de zorg aan kinderen en jongeren tot achttien jaar en volwassenen in Oekraïne gescheiden is. Ouders en kinderen krijgen te maken met andere poliklinieken en artsen. Het leek ons onpraktisch." Een ander verschil is dat veel artsen onvoldoende vaardigheid hebben en apparatuur missen om de juiste diagnose te stellen. "Ik kan mij een spreekuur niet voorstellen zonder otoscoop, zij beschikken niet over zo'n oorspiegel en kunnen dus nauwelijks de diagnose 'oorontsteking' stellen. Daar komt bij dat de gezondheidszorg daar te maken heeft met allerlei protocollen. Als je je aan die voorschriften houdt, zit je goed, zo niet dan ben je 'het haasje' en volgen er sancties. In de praktijk komt een kind met oorpijn binnen bij een wijkarts, die doet een onderzoek met een zaklampje en een spatel, maar heeft niet de kennis om vast te stellen wat er aan de hand is. Dus volgen ze de voorschriften, geven het kind vaak antibiotica en verwijzen het naar een KNO-arts." De medische zorg in de Oekraïne heeft bovendien te lijden onder de economische crisis. Dit is nog erger geworden door de binnenlandse strijd en de gespannen verhouding met Rusland. "Er bestonden plannen om het systeem te veranderen, dat is door de onrust niet doorgegaan. Er is amper geld om het salaris van de artsen te betalen. De status van het beroep is laag. Artsen in poliklinieken verdienen minder dan een timmerman, al kun je je wel 'opwerken'. Dat zorgt voor onderlinge 'competitie'."
De contacten leidden ertoe dat Van Schothorst besloot zijn collega's in de Oekraïne de helpende hand te bieden. "Niet door gebruikte materialen te sturen, maar door kennis en vaardigheden te delen. De enige uitzondering is dat we inmiddels een aantal otoscopen hebben meegenomen, in 'studentenuitvoering', om na de cursus mee te oefenen." Naast het delen van kennis is het doel van de hulp ook om goede medische zorg binnen het bereik van de inwoners te brengen en het medicijngebruik terug te dringen. Omdat Van Schothorst het werk serieus aan wilde pakken, richtte hij een stichting op - compleet met een Raad van Bestuur en Raad van Deskundigen. Inmiddels worden er in Oekraïne cursussen gegeven, waar de Leerdammer – vergezeld van collega's – probeert de plaatselijke artsen verder te helpen. "De taal vormt een extra hinderpaal. Geen arts spreekt Engels, zodat het cursusmateriaal vertaald moet worden. Ook tijdens de cursus is de voertaal Russisch. Daarom zijn er professionele tolken nodig."
Van Schothorst kiest voor de Nederlandse aanpak. "Studenten daar zijn gewend om te zitten en te luisteren. Artsen gaan eens in de vijf jaar een maand naar de universiteit om te worden 'bijgeschoold'. Ze luisteren met een paar honderd man naar wat er gezegd wordt. De colleges zijn frontaal, statisch en na afloop gaan de boeken de kast in. Ik heb gekozen voor groepjes van hooguit 15 personen, waar de cursisten zelf een grote inbreng hebben. We beginnen met een toets, verdiepen ons in de theorie, oefenen praktische vaardigheden en sluiten af met een test. Bovendien krijgen alle deelnemers een door Oekraïne erkend certificaat." Het oefenen van de eigen vaardigheid is een van de belangrijkste elementen van de cursus. "Veel artsen weten niet waar ze op moeten letten. We laten zien hoe een trommelvlies eruit ziet, hoe ze een otoscoop moeten hanteren en hoe oorontsteking te herkennen is."
Inmiddels hebben alle artsen van het kinderziekenhuis in Zhytomir en de aangesloten poliklinieken een cursus én een herhaling gehad en ligt er een verzoek om de cursus ook te geven aan artsen in de ziekenhuizen voor volwassenen en elders in de provincie. "We gingen er naar toe om antwoord te geven op eenvoudige vragen, niet met het idee het systeem te veranderen. Je moet uitkijken dat je de mensen niet voor het hoofd stoot. Tot onze verbazing zie je dingen veranderen. Onze inbreng wordt serieus genomen: er wordt wat mee gedaan en het leidt tot discussie. Bovendien worden de KNO-artsen minder snel geroepen en komen nu meer toe aan hun eigen werk. Aan de andere kant kennen we onze beperkingen: de 'Oblast' Zhytomir is net zo groot als heel België. Ik ben gepensioneerd en toen het verzoek kwam, wilde ik die mensen graag helpen. Maar: deze 'klus' kunnen we gewoon niet vanuit Nederland volbrengen, uiteindelijk moeten ze het zelf gaan doen. Anderzijds is onze bewogenheid groot. Met hulp van Nederlandse huisartsen hopen we de artsen in Zhytomir en omgeving te steunen in het ontwikkelen van kennis en vaardigheden om zelf de bijscholing te verzorgen."
De stichting – mét ANBI-status - draait op vrijwilligers. De enige kosten die worden gemaakt zijn voor de vertaling van het cursusmateriaal en de vergoeding voor tolken. Info: www.fsknu.com.