Erich und Du vertelt Leerdamse verhalen over de oorlog
Theaterstuk over vragen en dilemma's
leerdam • "Maar Er-ich und Du gaat ook over dilemma's en vragen, liefde en vriendschap", zegt theatermaker en regisseur Tjoerd Zweije. Hij besloot zich in het onderwerp te gaan verdiepen, nadat hij vorig jaar de Dodenherdenking op 4 mei in Leerdam meemaakte. "De opkomst was hoog, de saamhorigheid groot." Zweije nam zich daarop voor een voorstelling over de Leerdamse oorlogsjaren te maken. "Het leidde tot veel overleg, onderzoek, gesprekken met Leerdammers en de plaatselijke historische vereniging en veel zoekwerk op internet."
De belevenissen van de Leerdamse familie Van Iterson vormen een van de hoofdlijnen van de voorstelling. Zweije hoorde het verhaal van zoon Arie die destijds een jaar of zes was. "In november 1944 werd het gezin gestoord tijdens het middageten. Erich stond voor de deur, een Duitse soldaat die hoofdpijn had en een aspirientje vroeg." De twijfel in het gezin sloeg toe: staat er nou een vijand of een mens die hulp nodig heeft? Moeder liet de soldaat binnen, haar man was het niet met die keuze eens. "Haal je nou een Mof binnen?" Waarop zijn vrouw antwoordde: "Nee, een mens met hoofdpijn."
Volgens Zweije 'kantelde' de situatie in de daaropvolgende weken. "De Duitser groeide uit tot huisvriend." Dat duurt overigens niet lang, want eind december 1944 vertrekt Erich uit Leerdam. Met veel tegenzin, hij overweegt zelfs nog bij de familie onder te duiken. Dat gaat niet door, omdat de situatie in ons land – een paar maanden na de razzia in Putten – daar veel te gespannen voor is. Erich neemt afscheid en komt begin januari om het leven in Silezië, dat nu bij Polen hoort.
Na de oorlog zoekt de familie Van Iterson contact met de familie van Erich. "Zijn moeder is erg blij dat ze nog iets over haar zoon hoort." In 1947 komt de familie van Erich naar Leerdam om te zien waar hij tijdens de oorlog verbleef en naar de kerk ging. "Ze voerden nog een gesprek met de pastoor."
Op hun beurt gaat een delegatie van de familie Van Iterson naar Schramberg in het Zwarte Woud waar Erich woonde. "Zijn broer Richard is nu 88 en leeft nog. We hebben over het verhaal met hem gesproken. Hij bezoekt een van de voorstellingen, dat geldt ook voor Arie van Iterson."
Het verhaal over Erich is niet de enige lijn in de voorstelling. "In zes monologen vertellen Leerdamse oorlogsslachtoffers, vermeld op het monument aan de Stationsweg, hun verhaal. "Er staan 50 namen op het monument. Dat zijn even zoveel levensverhalen. We vertellen er een paar. Bijvoorbeeld van dat jongetje van twaalf dat een handgranaat vindt, het projectiel mee naar huis neemt, waar het ontploft. Het laat iets zien van de gevaren waar de mensen aan bloot stonden. Er lagen wapens, mensen leefden in spanning. Die verhalen zorgen voor een extra 'laag'. Ik kan niet meer langs dat huis aan de Oranje Nassaulaan lopen zonder te denken aan die Joodse vrouw die daar woonde en werd weggevoerd. Dat geeft een extra dimensie aan de voorstelling. Via Erich en de familie Van Iterson gaat het over vragen en dilemma's, liefde en vriendschap, maar we laten ook chronologisch zien hoe de oorlogsjaren in Leerdam zijn geweest. Alles is echt gebeurd, maar er zit ook iets van fantasie in. We hebben die tijd immers niet meegemaakt en het blijft tenslotte theater."
'Er-ich und Du' wordt gespeeld in GO op 2 en 3 mei om 20:00 uur en op 4 mei vanaf 21:00 uur. De kaartjes kosten 5,00 euro en zijn te bestellen via de website van GO.
André Bijl