'Ik zag 's nachts de beelden voor me'
Bevangen door Lesboskoorts
In een wetsuit ging André Stam het koude zeewater in om onderkoelde baby's uit wrakke bootjes te halen. "Ik zag angst bij mensen zoals ik die in Nederland nooit bij iemand heb gezien", vertelt hij in de woonkamer van zijn ouders in Nieuw-Lekkerland. Samen met zijn vriend en dorpsgenoot Daniël van der Leer en veertien anderen vormde hij een Lekkerlandse groep die de laatste week van oktober hulp verleende op het Griekse eiland Lesbos, van zes uur 's morgens tot middernacht.
Bewusteloos kind
De twee nuchtere Hollandse jongemannen, beiden 22 jaar, hadden na terugkomst een paar dagen nodig om alle ellende te verwerken. Daniël laat een foto zien die een fotograaf van Nu.nl van hem maakte. De plaat vat samen wat ze meemaakten. Op de foto zit Daniël voorovergebogen in kleermakerszit, terwijl hij bezorgd opkijkt. In zijn armen houdt hij een bewusteloos kind. Om hem heen liggen zilverkleurige emergency dekens, achtergelaten door verkleumde vluchtelingen. Het kind werd gered uit een vissersboot die kapseisde in hoge golven. Andere kinderen en volwassenen verdronken. Op Daniëls Facebookpagina staat een vergelijkbare foto, waarop hij een klein jochie onder zijn jas houdt. "Ik heb heel veel koude kinderen vastgehouden", zegt hij.
Op Lesbos hadden ze weinig tijd om na te denken. Daniël: "Als je thuiskomt landt het pas. Je bent daar continu bezig: wie is er onderkoeld, wie heeft er een knuffel nodig? Er was bijvoorbeeld een gezinnetje met twee kinderen. Ze waren drijfnat, de moeder lag op de grond te huilen, de vader keek wezenloos voor zich uit. Mijn aandacht ging altijd eerst uit naar de kinderen, die zijn het kwetsbaarst. Ik gaf hen droge sokken, sloeg dekens om hen heen, gaf ze een knuffel en eten. Daarna gaf ik ook de ouders sokken en dekens en ik regelde een busje om het gezin naar het kamp te laten brengen. De moeder was eerst in paniek, maar ging met een glimlach het busje in." André: "Als hun kinderen weer kunnen lachen, kunnen ouders dat ook weer." Op hun werk konden ze zich de eerste dagen na terugkomst niet concentreren. Allebei lagen ze 's nachts soms wakker, dan zagen ze de beelden weer voor zich. André: "Je moet het toch verwerken." Ze hebben Lesboskoorts, zeggen ze. Daniël: "Je raakt erdoor bevangen, het laat je niet meer los." In februari gaan ze weer. "Ik zou me niet lekker voelen als ik zou zeggen: ik ben er een keer geweest, afvinken maar." De hele maand februari gaat de Lekkerlandse groep hulp verlenen, onder de naam van hun inmiddels opgerichte stichting Christian Refugee Relief. Ongeveer veertig mensen hebben zich gemeld, ze zullen elkaar afwisselen.
Menskracht nodig
De hulpverlening op het eiland, door voornamelijk vrijwilligers, is inmiddels gestructureerd. Elke ochtend is er overleg met een coördinatieteam. Daarnaast onderhielden de Lekkerlanders onder andere contact met de Stichting Bootvluchteling. André: "Deze stichting heeft een boot van de KNRM tot zijn beschikking, om mensen uit het water te halen." Daniël: "Maar pas zijn er weer veertig vluchtelingen verdronken." Op Lesbos huurt hun stichting opslagruimte voor de hulpgoederen die ze met een inzamelingsactie verzamelden. André: "Er staan nu genoeg spullen, ook van andere organisaties. Er is vooral menskracht nodig. Het werk bestaat uit het schoonmaken en opruimen van tenten in het opvangkamp, assisteren bij voedseluitgifte, zieken vervoeren, gezinnen en oudere mensen van het strand naar het kamp brengen, mensen aan het strand voorzien van onder andere emergency dekens." Omdat die reddings- of isolatiedekens snel scheuren, willen Daniël en André daarvan nieuwe voorraad inslaan. Ook warme kleding, sokken en calorierijk voedsel zijn nog nodig. Deze maand houdt Christian Refugee Relief twee acties om geld in te zamelen (zie kader). Tot nu toe kwam er vooral veel hulp uit de Dorpskerk waarvan André en Daniël lid zijn. André: "Mensen horen onze verhalen, worden enthousiast. De stap om mee te gaan of iets te geven is kleiner als je dichtbij iemand hebt die naar Lesbos gaat."
Kritiek kregen ze ook. Van mensen die vonden dat ze terroristen en gelukzoekers gingen helpen om naar Europa te komen. Ook kregen ze commentaar omdat ze Bijbels meenamen. "Die hebben we niet eens uitgedeeld, daar was geen tijd voor", zegt Daniël. Ze konden het commentaar van zich laten afglijden. André: "De brandweer bekijkt ook niet wie er in een brandend huis zitten voordat ze helpen. Je helpt gewoon."