Iedereen staat klaar voor het ‘Stedelijk’ in Vianen

VIANEN • Onlangs nam Afiena van IJken (40) afscheid als conservator van het Stedelijk Museum. Ze koestert haar herinneringen. ‘Er zijn geen betere ambassadeurs voor het museum dan de ondernemers en inwoners van Vianen’.

“Echt iedereen staat voor je klaar op de Voorstraat. Uitgangspunt is: we doen het met elkaar. Het mooie is dat je niet tegen een Vianees moet zeggen dat iets niet kan. Ze gaan er gewoon voor.” 

Zesenhalf jaar geleden ging ze aan de slag in de Vrijstad. Daarvoor was ze actief in een museum in Franeker en het Tassenmuseum in Amsterdam. “Dat was vooral een pioniersmuseum. In 2013 ging een aantal grote musea dicht, wij trokken 83.000 bezoekers. We waren euforisch.” Niet lang daarna kwam Vianen ‘langs’. “Ik vond het geweldig. Neem alleen die prachtige bovenruimte. Daar kun je van alles mee doen. Bovendien zat het museum net in een ‘flow’ door de impulsen van voorzitter Klaas de Zwaan. Samen hadden we allerlei ideeën over de rol van een regionaal museum.”

‘Dubbel’ beeld
Als conservator was ze verantwoordelijk voor de samenstelling van de exposities.

“Ik was de enige betaalde kracht. Dat betekent dat je je niet alleen kunt bezighouden met de voorbereiding van tentoonstellingen. Ik had contact met de vrijwilligers, keek naar de coronaregels, zoals de looproutes, controleerde de klimaatapparatuur of stelde enquêtes op.” 

Toen ze aantrad, straalde het museum een ‘dubbel’ beeld uit. “Enerzijds trok het museum duizenden bezoekers met exposities als de quilttentoonstelling, anderzijds stond er midden in de entree een koffietafel waar de vrijwilligers elkaar ontmoetten. Bezoekers kregen het idee dat ze een koffievisite verstoorden.” 

Haar eigen specialiteit – schilderkunst uit de 17e eeuw – kwam nauwelijks aan bod, omdat grote musea hun werken niet uitleenden vanwege hun eisen aan het klimaat in de expositieruimten. 

Vandaar dat Afiena zich toelegde op andere tentoonstellingen die forse aantallen bezoekers trokken en de landelijke bekendheid van het museum vergrootten. Uitschieters waren waren de exposities ‘stadsrechten’, beeldhouwer Paul de Reus, Herman Brood, de kattententoonstelling en ‘60 jaar Barbie’. 

“Actualiteit vind ik belangrijk. Hoe trek je de aandacht van de inwoners voor ‘stadsrechten’? Door het te combineren met een legowedstrijd voor kinderen die hun favoriete plekje in Vianen nabouwen. Eén jongetje had niet genoeg steentjes en maakte daarom de Hofpoort ‘in aanbouw’. Een ander koos voor het veld van Brederodes.”

Kwastje
“Bijzonder waren de gigantische kunstwerken van Paul de Reus. Ik was als de dood dat ze beschadigd zouden worden, hij deed daar totaal niet moeilijk over en ging aan de gang met een kwastje verf. Sommige vrijwilligers moesten wennen aan zijn werk, maar toen de expositie weg was, misten ze het. Zelf voelde ik niet zoveel voor de tentoonstelling over Herman Brood, anderen reageerden enthousiast. Ook al omdat Brood ooit in Vianen was geweest en toen tien portretten maakte. Er bestond draagvlak voor de tentoonstelling.”

“Ook ‘katten’ bleek een topper. We trokken 8.000 bezoekers, terwijl we in mijn hele eerste jaar 4.500 belangstellenden kregen. Met ‘Barbie’ haalden we een doelgroep het museum in die anders nooit komt. Van de 5.500 bezoekers waren er ruim duizend jonger dan achttien. Hopelijk blijven die komen.”

Vloggen
In coronatijd moest het museum dicht. “Toch wilden we ons verhaal vertellen. Daarom gingen we vloggen. Ons eerste vlog trok 6.000 volgers met zelfs kijkers uit de Verenigde Staten. Binnen de kortste keren hadden we een serie filmpjes online. Dat is de kracht van een klein museum.”

Daarnaast trok het museum de aandacht met de permanente tentoonstelling over historisch Vianen en exposities over bijvoorbeeld Brederode, Jan Blanken en Vianen in de Tweede Wereldoorlog. Nu neemt Van IJken afscheid. 

“Het wordt tijd dat iemand anders het overneemt en verder bouwt op wat er nu staat. Dat biedt nieuwe kansen. Bovendien keek ik zelf uit naar een nieuwe stap.” 

Binnenkort treedt ze aan als directeur van Museum Menkemaborg in het Groningse Uithuizen. “Ik ben geboren en getogen in Groningen. Met mijn ouders ben ik vroeger vaak in dat museum geweest. Ik herinner me de rozentuin en het doolhof. Het sollicitatiegesprek voelde als een familiebezoek. Een uitdaging om daar aan de slag te gaan.”