Khalid Mourigh beschrijft gastarbeidersleven van Papendrechtse opa

ALBLASSERDAM/PAPENDRECHT • Khalid Mourigh (1981, Sliedrecht) groeide op in Papendrecht. Begin dit jaar verscheen zijn boek ‘De gast uit het Rifgebergte’, over zijn opa Ali die als gastarbeider werkte voor onder andere Van der Giessen – De Noord in Alblasserdam. Khalid plaatst het verhaal van zijn opa in de context van de geschiedenis van de eerste gastarbeiders. 

Khalid vertrok in 2015 uit de Alblasserwaard. Hij woont nu in Leiden, maar komt nog regelmatig in Papendrecht om er zijn vrienden en familie op te zoeken. “Ik heb goede herinneringen aan het dorp”, zegt hij. 

Verwarrend
Als zoon van in Marokko geboren ouders voelde hij zich altijd ‘een beetje anders’. Op de eerste verdieping van Landvast in Alblasserdam, met uitzicht op het terrein waar ooit zijn opa werkte, vertelt hij: “Het is best verwarrend: ik ben hier geboren, maar mijn ouders niet. Als jongvolwassene begon ik mijn opa daarom vragen te stellen. Ik wilde weten hoe mijn familie in Nederland terecht was gekomen.” Het schrijven over zijn opa hielp hem zijn eigen plek in de samenleving beter te begrijpen.

Hokje
Hoe vind je het als iemand jou vragen stelt over jouw achtergrond? “Het ligt eraan hoe ik benaderd word. Je wordt soms aangesproken op een manier die negatieve stereotypen bevestigt of juist ontkent. Dan hou ik er een naar gevoel aan over. Als ervan uit wordt gegaan dat je een bepaalde persoon bent, wekt dat irritatie bij mij op. Dat je net iemand kent en hij vraagt: ‘Ben je moslim?’ Waarom zou je dat willen weten, denk ik dan. Je weet niet eens wie ik ben. Ik krijg dan het idee dat iemand me in een hokje wil plaatsen. Het gaat om de intentie.”

Twee culturen
Hoe ervaar je het om te zijn opgegroeid tussen twee culturen? “Dat vind ik een rijkdom. Ik hou van literatuur en gedichten. Mede dankzij mijn achtergrond kan ik uit allebei de talen en culturen putten. Soms roept het verwarring op. Bij je ouders gedraag je je anders dan bij vrienden. Dat heeft iedereen, maar als je je tussen culturen beweegt moet je je meer aanpassen.”

Marokko
Je schrijft heel bewust ook over de context van jouw opa, waar hij vandaan kwam. Wat betekent zijn context voor jou, jouw identiteit? “Die vind ik heel belangrijk. Het is best schrijnend dat je van mensen die heel dichtbij staan niet precies weet uit welke sociale situatie ze komen. Ik ging wel eens op vakantie naar Marokko, maar kende het land niet echt. Ik vroeg me af: hoe is het nou zo gekomen dat ik hier ben beland? Dan kom je erachter dat er heel veel is gebeurd in de politieke, sociale en economische geschiedenis. Mijn opa kon de politieke context niet precies analyseren, daar kom je pas achter als je onderzoek doet.”

Felle discussies
Hoe was jouw relatie met jouw opa? “Die was heel goed, bijna vriendschappelijk. Hij was altijd heel druk, heel emotioneel en heel aanwezig. Een gangmaker en verhalenverteller. Hij praatte met handgebaren. We gingen heel vaak langs, liepen vaak in en uit. Opa was altijd bezig, iets aan het verbouwen. Toen ik puber was, was hij gestopt met werken en ging hij ook vaak naar Marokko. Omdat hij hartpatiënt was moest hij terugkomen voor controles. En voor zijn kinderen en kleinkinderen. Als onze familie bij elkaar kwam voerde hij altijd felle discussies, met luide stem: ‘Nee, dat is niet zo gegaan.’ In de Marokkaanse cultuur wordt alles in een verhaal gegoten, ook als het gaat over politiek en religie, de islam. Op mijn twintigste raakte ik geïnteresseerd in de achtergrond van mijn opa, vanaf die leeftijd luisterde ik mee.” Met een glimlach: “Hij was echt een doener, ik ben veel meer een denker.”

Als historicus
Khalids opa overleed in 2010. Twee jaar voor zijn dood nam de familie zijn verhalen op. “De periode waarover hij sprak lag ver in het verleden. De verhalen waren daardoor een eigen leven gaan leiden. Ik heb geprobeerd alles als een historicus te staven door ook andere mensen te spreken, onder wie de broers en zussen, en door informatie op te zoeken in literatuur en op internet. Ik zag dat veel van wat mijn opa vertelde overeenkomt met de dingen die ik daar vond.”

Avonturiers
Was het makkelijk om je te identificeren met jouw opa en zou jij hetzelfde hebben gedaan als hij, als je in zijn schoenen had gestaan? “De pioniers waren wel een beetje durfals, avonturiers. Mijn opa had impulsieve ingevingen, ging zomaar op pad. Hij liep bijvoorbeeld een paar honderd kilometer naar Algerije. Ik ben helemaal geen impulsief persoon. Aan de andere kant: als ik in armoede was opgegroeid en had gehoord dat ik aan de overkant van de zee veel meer kon verdienen, zou ik het wel hebben gedaan denk ik.”

‘De gast uit het Rifgebergte’ is afgelopen voorjaar op de markt gebracht door uitgeverij Cossee. Het telt 240 pagina’s. Voor meer informatie: www.cossee.com of khalidmourigh.nl. Auteur Khalid Mourigh is taalkundige, schreef de eerste grammatica van het Ghomara Berber en schreef mee aan een grammatica van het Riffijns Berber. Hij geeft lezingen en vertelt daarbij ook graag over de hoofdpersoon van zijn boek, opa Ali.