'Vroeg maaien ramp voor weidevogels'

BRANDWIJK • Door het vroege maaien van boeren hebben kuikens van weidevogels bijna alleen nog in natuurgebieden als de Donkse Laagten kans om uit te vliegen.   

Met zijn verrekijker tuurt boswachter Harm Blom van Staatsbosbeheer over de kleurrijke graslanden van de Donkse Laagten, een natuurgebied midden in de Alblasserwaard. “Drie stellen tureluurs, twee paar grutto’s en ruim tien kieviten”, telt hij hardop. “En ze hebben allemaal jongen.” Wanneer even later een bruine kiekendief overvliegt, is pas echt duidelijk hoeveel weidevogels er broeden in het ene perceel. Met tientallen vliegen ze op om al alarmerend de indringer weg te jagen.

In het strak gemaaide weiland aan de andere kant van de weg een heel ander verhaal. Daar is geen grutto of tureluur in te bespeuren. “Kuikens ook niet”, sombert Blom. “Zo’n 95 procent van alle percelen hier in de Alblasserwaard is al voor 8 mei gemaaid. Rampzalig voor broedende weidevogels en jonge pullen die net uit het ei zijn gekropen.”

Graslandbeheer

Terwijl in heel Nederland het aantal grutto’s afneemt, blijft de populatie in de Donkse Laagten stabiel en groeit zelfs licht tot 85 broedparen. Het succes laat zich eenvoudig verklaren. “Jonge kuikens vliegen hier daadwerkelijk uit”, zegt Blom. Hij wijst naar het graslandbeheer dat Staatsbosbeheer voert met de 23 pachters in het gebied. “Door laat te maaien vinden jonge grutto’s in het kruidenrijke gras voldoende beschutting en voedsel.”

Staatsbosbeheer zorgt ook voor een hoog waterpeil. Soorten als grutto en tureluur kunnen in een zachte bodem makkelijker met hun snavel wormen en emelten (muggenlarven) uit de grond halen. Voor de kuikens is er speciaal ‘kuikenland’ - grasland dat geschikt is voor weidevogelkuikens - waar duizenden insecten in zijn te vinden. Het broedseizoen is heilig in de Donkse Laagten, vertelt Blom. “Het draait bij ons om kuikenoverleving.”

Elders in de Alblasserwaard hebben broedende weidevogels het een stuk lastiger. Want zodra het weer het toelaat, gaan boeren het land in om het eerste voedselrijke gras te maaien. Dat gebeurt al jaren zo, weet Blom. “Het lukt weidevogels daardoor niet om hun jongen groot te brengen. Als gevolg holt het aantal grutto’s en kieviten achteruit. Er komen nu veel te weinig jonge weidevogels bij om de aantallen op peil te houden.”

Kraamkamer

De Donkse Laagten fungeert steeds meer als kraamkamer voor weidevogels in het omliggende gebied. Slechts enkele boeren zetten zich in op kuikenoverleving. Dat maakt de populatie kwetsbaar. Blom: “Je hebt meerdere gebieden nodig waar ze ongestoord kunnen broeden. Dat is lastig te realiseren. Boeren hebben nou eenmaal andere belangen. Een boer is ondernemer en wil geld verdienen. Heel begrijpelijk, maar zet dan wel de beschikbare subsidies goed in.”

De honderden miljoenen euro’s die in het verleden zijn besteed aan maatregelen om weidevogels te beschermen hebben nauwelijks iets opgeleverd. Die conclusie trok een commissie onder leiding van oud-minister Van Ardenne vorig jaar. Het markeren van nesten? Werkt niet, net als het laten staan van randjes waar de kuikens in moeten zien te overleven.

“Het gaat niet alleen om het broeden”, verduidelijkt Blom. “Juist de periode erna, het vliegvlug kunnen worden van de kuikens, is het belangrijkst. Is er voedsel voor ze te vinden in de buurt? Kan het kuiken zich ergens verschuilen?” Blom ziet één oplossing: inzetten op zware maatregelen die kuikenoverleving garanderen. “Verschillende boeren doen dat al voor enkele percelen. Heel goed, want dat heeft effect. En ga monitoren op kuikenoverleving. Alleen dan wordt het effect van subsidie duidelijk.”

Verdeling

Blom pleit voor een betere verdeling van de subsidies. “Zet het gemeenschapsgeld in met als doel om weidevogelkuikens uit te laten vliegen. Kies rondom kerngebieden welwillende boeren uit en compenseer die dan ook goed. Men moet niet weer het beschikbare geld zo breed mogelijk willen wegzetten en zo halve maatregelen nemen. Een ander beheer is hard nodig, want als we zo doorgaan heb je over tien jaar alleen nog weidevogels in natuurgebieden als de Donkse Laagten.” 

Floris Bakker